Toksik ailede büyüdüğünü gösteren 5 şey!

Toksik veya sorunlu ailede büyümek 😮‍💨

Toksik insanlar enerjisi ile sizi her zaman aşağıya çeken, sizi manipüle etmeye çalışan, size karşı gerekli saygıyı göstermeyen sınırlarınızın ötesine geçmeye çalışan insanlardır.  Çoğu durumda hayatımıza kimleri sokacağımızı ve kimleri dışarıda tutacağımızı kontrol edebiliriz. Arkadaşlarınızı seçebilirsiniz ve bir sorun olduğunda her zaman yollarınızı ayırmayı seçebilirsiniz. Ancak ailenizi seçemezsiniz ve eğer reşit değilseniz ve temel ihtiyaçlarınızı karşılamanın tek kaynağı onlarsa, toksik aile dinamikleri zorlayıcı olabilir.  

Bazen ailenizin hoşlanmadığınız nitelikleri olabilir ve onlarla yaşamak ya da onlarla ilişki kurmak zor olabilir. Benim ailem toksik mi? diye sorarken kendinizi bulabilirsiniz. Her aile kendine özgü zorluklardan geçer. İnsanların kötü günleri olabilir ya da yaşamda maddi sıkıntılar gibi çeşitli tümseklere denk gelebilirsiniz. Geleneksel ya da geleneksel olmayan bir ailede olmanız gerçekten önemli değil ; aile içi sorunlar ve aile içi çatışmalar kaçınılmazdır. 

Özellikle eğer ergenlik çağındaysanız ebeveynlik ile otorite arasındaki farkı anlamak zor olabilir. Sağlığınızı korumaya yönelik stratejileri detaylandırmadan önce, toksik bir ailenin tanımını ve sağlıksız bir dinamiği ortaya çıkaran davranışsal kalıpları açıklığa kavuşturalım.

🏠 Toksik aile nedir? 

Her halükarda, toksik insanlar ile birlikte zaman geçirmek (özellikle evinizde ve/veya ailenizde) kişinin kendi ruh sağlığına zamanla zarar verecektir. "Toksik" kelimesi zehirli veya ölümcül anlamına gelir. 👨‍👨‍👦‍👦 Toksik bir aile, aile etkileşimlerinin birbirlerine yıkıcı veya zararlı bir şekilde davranması nedeniyle "toksik" olarak tanımlandığı bir ailedir.

Toksik aile nasıl davranır? 🚩

Ailenizin dinamiklerini anlamak veya zararlı aile üyeleriyle nasıl etkileşime geçmek istediğiniz konusunda seçimler yapmak konusunda yardıma ihtiyacınız varsa doğru yerdesiniz. Şimdi toksik aile davranışları nelerdir? bakalım. 

1) Çocuğa sözlü, fiziksel veya duygusal istismar uygular. 

İstismarın her türü zehirlidir; yalnızca fiziksel veya sözlü şiddet için değil, bu durum duygusal istismar veya diğer adı ile psikolojik şiddet için de geçerli! Özellikle narsist ebeveynler söz konusu olduğunda psikolojik şiddet çok fazla karşımıza çıkabilir. Toksik ailede olan istismarcı davranışlara örnek vermek gerekirse, vücudunuz hakkında yorumlar, sözlü şiddet, isim takma, fiziksel şiddet, cinsel istismar, gaslighting, veya duygusal manipülasyon vb. 

Örneğin, siz ve bir kardeşiniz, bir tartışma sırasında oldukça kötü kelimeler kullanabilirsiniz. Ya da belki odanızın diğer ucunda birbirinize kıyafet fırlatırsınız. Ama ikiniz de duygularınızı ifade ettiğinizde barışır ve özür dilersiniz. Bu tür davranışlar tekrar tekrar meydana gelirse ve hiçbir zaman çözüm bulunamazsa, bu toksik bir ilişkiye dönüşebilir. 

🔗 Psikolojik şiddete örnekler 

2) Çocuğu suçlu hissettirir.

Toksik kişiler nadiren yaptıkları yanlışları veya başkalarına nasıl zarar verdiklerini görürler. Başkalarında hata bulmak konusunda ise çok başarılılardır. Bir aile içinde toksik ilişkiler ortaya çıktığında, kişi soruna katkıda bulunmuş olabilecek eylemlerinin sorumluluğunu üstlenmek yerine sorunları için diğerini suçlayabilir. Mağdur gibi davranırlar söylediğiniz ya da yaptığınız normal bir şey için kendinizi suçlu hissedersiniz hatta bazen sizinle küserek sizi cezalandırırlar ve kendinizi sürekli özür dilerken bulursunuz. Bazı insanların hata yaptıklarının farkına varmadıkları zamanlar olsa da, eğer bu sık sık oluyorsa sorunun tartışılması gerekir. 

Örnek : “Neden bizi görmeye gelmiyorsun? Bir gün siz de gelirsiniz diye onca yıl çalıştık, biriktirdik ve sizin için özel olarak büyük bir ev satın aldık.” Bu, etrafımızdakilerin ağırlığını ve duygularını taşıdığımız  bir manipülasyon tekniğini anlatan tipik bir cümle. Ancak şunu hatırlamalı ki, ebeveynlerimizin ve/veya ailemizin duygularından veya seçimlerinden biz sorumlu değiliz. Ebeveynler çocuklarını göremedikleri için üzülüyorsa belki de kendi davranışlarını sorgulamaları gerekir? 

🔗 Neden hep kendimde suç arıyorum? | Sürekli kendini suçlama 

3) Çocuğu sürekli eleştirir veya onunla alay eder.

Toksik aileler sanki asla tatmin olamayacakmış gibi görünür. Ne tür başarılar elde ederse etsin ya da yaşamın diğer alanları ne kadar iyi olursa olsun, toksik aile bireyi sıklıkla diğer kişinin karakterini eleştirmenin ve zayıflatmanın bir yolunu bulacaktır. Fiziksel görünüşümüz ( "yine kilo aldın değil mi?" ), romantik durumumuz, hatta partner seçimimiz, sağlığımız, işimiz gibi herşey alay konusu yapılabilir. Çoğu ebeveyn bazen çocuklarının davranışlarını azarlar veya eleştirir. Ancak bu açıklamalar yapıcı olmalı ve çocuğa değil davranışa odaklanmalıdır. Asla sizi aşağılık, değersiz, istenmeyen veya sevilmemiş hissettirmemelidirler.

Çoğu zaman toksik ebeveyn bir savunma mekanizması olarak yansıtma yapıyor olabilir. Bazı ebeveynler çocuk sahibi olduktan sonra hedeflerine artık ulaşamayacaklarını düşünüyor ve yine de çocukları aracılığıyla yaşamaya çalışacak, hayatlarını hayal ettikleri hayatlara göre şekillendirmeye çalışacaklar. Böyle bir ailee büyümek ileride aşağılık kompleksi ve düşük özgüven gibi sorunlara yol açacaktır 🥴…  

4) Çocuğu kontrol etmeye çalışır. 

Ne tür toksik ilişkilerle karşılaşırsak karşılaşalım, hepsinin ortak noktası birinin diğeri üzerinde hakimiyet kurma arzusudur. Toksik ailelerde bu durum şöyle karşımıza çıkabilir:

• Sizi, kendinizi rahat hissetmediğiniz önemli yaşam seçimleri yapmaya ikna etmek
• İstediklerini yaptırmak için parayı veya yemeği araç olarak kullanmak
• Haberiniz olmadan cihazlarınıza izleme uygulamaları yükleme
• Kıyafet, takı veya makyaj konusunda ne giyip giyemeyeceğini söylemek

Birçok genç, ebeveynlerinin davranışlarının kontrol edici olduğunu söyler ve yakınır. Ancak normal ebeveynlik ile kontrolcü ebeveynlik arasında bir fark var. Davranış zorlayıcı hale geldiğinde veya birini korkutarak, sindirerek yapılan hareketler kontrol edicidir. Kontrol edilen çocuklar, yetişkinlikte başlangıçta bunun farkına varamayabilirler. Çünkü genelde sadece "benim için en iyi olanı yapmaya" çalışıyorlar diye dikte edilmiştir.  

🔗 Ailemizi sevmek zorunda mıyız? Ben hayırsız evlat mıyım?

5) Çocuğun duygularını görmezden gelir. 

Evlerimiz savunmasız kalabileceğimiz ve ihtiyaçlarımızı ifade edebileceğimiz alanlar olmalıdır. Eğer bu tür bir enerji evde mevcut değilse ve "ev ihtiyaçlarınızı talep etmek ve sesinizi duyurmak için güvenli bir yer gibi gelmiyorsa" bu zehirli bir çevrenin ve/veya aile üyesinin göstergesidir.

Yakın bir aile birbirini teşvik eder. Duygularınızı ifade ettiğinizde sizi dinleyecek ve zor zamanlarda destek sunacaklardır. Öte yandan, toksik aile, duygularınız hakkında çok az endişe gösterir hatta onları küçümser. Bazıları haklı olduğunuzu bilseler dahi söylediklerinize katılmayabilirler. Kendinizi huzursuz, endişeli veya depresif hissetmenizin nedeni toksik aile bireyi ise bu durumu ele alıp çözmeye çalışmak yerine sizi sorunun kendiniz olduğuna ikna etmeye çalışabilir. 

🔗 Çocukların duyguları da gerçektir, Psk. Esra Orçunlu 

6) Çatışmalar çözümsüz gibi hissettirir. 

Çok ciddi veya oldukça önemsiz bir şey, her şey ile ilgili mesele çok büyük boyutlara ulaşır. Dinlemek, çatışmaların ortaya çıkmasını önlemek ve uyum sağlama ve uzlaşma bulma konusunda istekli olmak anlamına gelir. Bu, şiddet içermeyen iletişimin bir parçasıdır ve gerilimi azaltmanın tek çözümüdür. 

Eğer ortaya çıkan anlaşmazlıklar halı altına itiliyorsa veya duruma yapıcı ve çözüm odaklı yaklaşmak yerine sorun giderek büyütülüp işler çığırından çıkıyorsa bu durum toksik bir aile ortamına işaret eder. Sorunları zamanında konuşup çözmektense halının altına süpürmek daha çok soruna ve güven duygusunun azalmasına sebep olabiliyor. Sorunların hiç konuşulmadığı veya bir türlü çözüme ulaşamadığı bir ortam, aile bireylerine güvensiz ve samimiyetsiz hissettirebiliyor. Üstelik, bu ortamda büyüyen çocuklar, gelecek ilişkilerinde tartışmaların nasıl çözümleneceğine dair doğru bir modele sahip olamıyorlar.

🔗 Aile içi çatışma ve çözüm yolları | 🛡️10 ipucu 

7) Evde öngörülemezlik hakimdir. 

Öngörülemezlik veya belirsizlik toksik bir evin başka bir işareti. Evin sosyal düzeninde kendinizi cam kırıkları üzerinde yürüyor gibi hissediyorsanız bu kötüye işaret. Her şey yolundayken ve herkesin yüzünde bir gülümseme varken, bir süre sonra bir mayına çarpmış gibi tüm huzur kaçıyor olabilir. 

8) Cezalandırmaların dozunu kaçırabilir.

Disiplin, bir çocuğa doğruyu yanlıştan ayırmayı öğreten bir davranış kuralına veya düzenlemeye göre yaşamayı öğretmenin bir yoludur. Toksik aile dinamikleri söz konusu olunca ailenin bir üyesi "toksik cezalandırmanın" kurbanı olabilir. Toksik ceza ne demek? Yapılan hatadan çıkarılacak ders olmadan ortaya çıkan bir tür disiplin uygulaması veya cezadır. Yaygın olarak eğer bir ebeveyn ya da eş kötü bir gün geçirdiyse, hayal kırıklıklarının acısını başka birinden çıkarabilirler. Bazen, düzeltilmesi gereken davranış türüne göre ceza aşırı olabilir. Toksik bir ilişki içindeki yetişkinler  genellikle sessiz kalmayı bir ceza biçimi olarak kullanırlar.

🔗 Edimsel koşullanma nedir? Öğrenmenin psikolojisi 

9) Onların yanında depresif veya endişeli hissettiğinizi farkedersiniz! 

Toksik bir aile dinamiği içinde olduğunuzun en büyük işareti, ailenizin yanındayken ya da ailenizi görmeyi beklerken hissettiğiniz duygudur. Eğer aile bireylerinizin yanında kendinizi endişeli ve depresif hissediyorsanız maalesef aile bireylerinizin toksik insan olabilme ihtimali yüksek. 

Dolayısıyla toksik aileniz olup olmadığını anlamanın en doğru yollarından bir tanesi "kendinize ailenizin veya belli bir aile üyesinin yanında nasıl hissettiğinizi sormaktır. Ailenizin davranışları sizin üzerinizde herhangi bir kaygıya, depresyona, özgüven eksikliğine veya onlardan ayrı yaşıyorsanız onlarla görüşmeniz gerektiğinde kendinizi tedirgin hissediyorsanız nasıl hissedeceğiniz konusunda dalgalanmalar yaşıyorsanız bu ailenizin yüksek ihtimalle toksik bir çevre olduğunu gösterir. Dikkat edilmesi gereken diğer bazı duygular ise ailenizin yanında çaresizlik hissi ve sinirlilik olarak sayılabilir. 

Toksik bir aile psikolojik sağlığınızı nasıl etkiler? 

John Bowlby'nin bağlanma stilleri teorisi kavramına göre, insanlar hayatta kalmak ve güvenlik için birincil bakıcılarına içgüdüsel olarak bağlar kurarlar. Bu bağlar kişinin gelişimini etkiler, ilişkileri nasıl anladığını şekillendirir ve dünyayla nasıl etkileşim kurduğunu etkiler.

Bu karmaşık aile dinamiklerinde güvenli ve sağlıklı bir şekilde nasıl ilişki kurulacağını bulmak çoğu zaman zorlayıcı olabilir. Bu onların eve, ailelerine, aynı zamanda diğer insanlara ve genel olarak dünyaya bakış açılarını da etkiler. Bir kişi işlevsiz bir evde ya da emniyet ve güvenlik duygusu sağlayamayan toksik ebeveyn / bakıcılar tarafından büyüdüğünde, bu tür aile dinamikleri toksik olsa da onlar için normalleşir. Toksik bir ailede büyüme deneyimi, işlevsiz bir dinamiğin normalleşmesine neden olarak bireylerin yetişkinlikte genel refahlarını olumsuz yönde etkileyebilir. Örneğin;

👉 Daha önce yayınladığımız 5 çocukluk travması ve yetişkinlikteki sonuçları isimli içerikte bununla ilgili detaylı bilgiye ulaşabilirsiniz. 

Aynı şekilde, bazen bağları tamamen koparmak ve bizi ihtiyaç duyduğumuz şekilde sevecek ve anlayacak bir aile umudundan vazgeçmek de aynı derecede zor olabilir. Ancak pek çok kişi her iki seçeneği de tercih edemediğini düşünüyor ve kendilerini aileleriyle birlikte toksik bir döngünün içinde sıkışmış buluyor. Bu toksik döngü zihinsel ve duygusal sağlıklarına inanılmaz derecede zarar verebiliyor.

Bir ruh sağlığı uzmanıyla görüşmek ailede toksik davranışlara maruz kalmanın yaşam kalitenizi ve yakın ilişkilerinizi nasıl etkilediğini fark etmenize yardımcı olabilir. Bu sorunları fark ettiğinizde, onlardan kurtulmak için görüştüğünüz ruh sağlığı uzmanıyla birlikte adımlar atmaya başlayabilirsiniz.

Bu içeriği okuyanlar bunları da mutlaka okuyor! 

🔗 Toksik anne özellikleri | Sınır koymak zorundaysan... 

🔗 Düşünceni söylemeye çekiniyor musun? | Kendini ifade etmekten korkmak

🔗 Nasıl özgüvenli olunur? Etkili yöntemler ile özgüven kazan! 

Kaynak

• Tracy S. Hutchinson "The Source of Toxic Family Relations", Psychology Today.
• Elizabeth Scott "What Is a Toxic Relationship?" Verywellmind