Yas süreci nasıl atlatılır?
Neticede yas süreci, kişinin kendi iç dünyasında geçirdiği bir süreçtir ve herkes farklı şekillerde başa çıkabilir. Destekleyici sosyal mekanizmalarımızdan yani aileden, arkadaşlardan, meslektaşlardan veya bir terapistten yardım alınabilir.
Yas, bizim için önemli olan birini kaybetme deneyimidir. Kademeli olarak kayba alışırken yaşadığımız duygu yelpazesi ve süreci kayıbın kendisi ile doğrudan ilişkilidir. Bizim için önemli olan birini kaybetmek duygusal olarak yıkıcı olabilir, bu bir eş, aile üyesi, arkadaş veya evcil hayvan olabilir. Yavaş yavaş kayıpla yüzleşirken bir dizi fiziksel ve duygusal süreçten geçmemiz doğaldır. Yas sürecinde yaygın olan duygu türleri hakkında biraz konuşmak sizi rahatlatır diye umuyorum.
💐 Yas herkesi farklı şekillerde etkiler ve her türlü duyguyu deneyimlemek mümkündür. Hissetmenin doğru ya da yanlış yolu yoktur. |
1. Bir kayıptan sonra yas süresi boyunca üzüntü ve depresyon belirtileri göstermeye başlayabilirsiniz.
Genellikle kabullenme aşaması öncesi depresyon sürecinde, sevdiğiniz kişiyle yaptığınız şeyleri düşünürken kendinizi bulabilir, veya geçmişten gelen anılara odaklanırken nostaljik duygulara kapılarak kendinizi devam eden sosyal hayattan izole etme eğiliminde olabilirsiniz.
Yas, insanları anında ve tüm gücüyle vurabilir, bu durum ile baş edemiyormuş gibi hissetmenize neden olabilir. Durduk yere ağlama krizlerine neden olabilir. İnsanlar duygularının yoğun ve baskın olduğundan endişe edebilirler ve onlarla nasıl yaşayacaklarını bilemezler. Ancak zamanla keder duyguları daha az yoğun hale gelir ve insanlar onlarla yaşamanın bir yolunu bulur. Bu noktada sağlıklı sosyal ilişkiler oldukça hayati önem taşımaktadır.
2. Yas sürecinde hissizleşmek veya boşlukta hissetmek mümkündür.
Zihnimizin bizi acıdan korumaya çalışması doğal, hatta psikolojide bunlar zihinsel savunma mekanizmaları olarak geçer. Bu nedenle bir kaybın ardından bazı insanlar olanlar hakkında oldukça hissizleşmiş hissedebilirler. Bu durum duygusal olarak bunalmaya karşı koruma sağlar ve uzun sürebilir.
Kendinizi uyuşmuş hissettiğinizi fark edebilirsiniz. Bu doğaldır ve olup bitenleri, biz hazır olmadan değil, yönetebileceğimiz bir hızda işlememize yardımcı olur. Buradaki tek sorun, hissettiğimiz tek şeyin "uyuşukluk olması" ve kederle ilişkili diğer duyguların hiçbirinin yaşanmamasıdır. Çünkü aksi halde "sıkışmış" veya "donmuş" hissetmemize neden olabilir.
🔗 “Kendini boşlukta hissetmek”, bu his ne zaman geçecek?
3. Yas sürecinde panik ve kafa karışıklığı yaşamanız mümkün.
Bir yakınımızı kaybettikten sonra hayatımızda kalan boşluğu nasıl dolduracağımızı merak edebilir ve değişen bir kimlik duygusu yaşayabiliriz. Birini kaybetmek acı vericidir ve adil olmayan bir şey gibi görünebilir. Kızgın veya hayal kırıklığına uğramış hissedebilir ve kayıp için suçlayacak bir şey veya birini bulmak isteyebilirsiniz.
O öldükten sonra kötü hissetmedim, hatta rahatladım. Bu normal mi?
Birisi öldüğünde, özellikle uzun bir hastalık dönemi varsa, ölen kişi acı çekiyorsa, kişinin son döneminde ona baktıysanız veya kişiyle yaşadığı süreçte ilişkiniz zor ise, kendinizi rahatlamış hissedebilirsiniz. Rahatlama normal bir tepkidir ve o kişiyi sevmediğiniz veya ona değer vermediğiniz anlamına gelmeyeceği gibi sizin kötü veya duygusuz bir insan olduğunuz anlamına da gelmez!
Kayıp sonrası karışık duygular hissetmek mümkün! Tüm ilişkilerin zorlukları vardır ve ölen kişi size göre toksik bir insan olduğu için daha az yas tutacağınızı veya daha iyi başa çıkacağınızı düşünebilirsiniz. Bazen vedalaşmak bu kadar kolay olmayabilir. Bunun yerine, üzüntü, öfke, suçluluk ve arada kalmış duyguların bir karışımını hissettiğinizi fark edebilirsiniz.
Bunların hepsini, hiçbirini veya bazılarını hissedebiliriz. Bir kaybın ardından hissetmenin doğru ya da yanlış bir yolu yoktur. Bazı insanlar duygularını belli ederek ve insanlarla konuşarak hemen yardım isterler, bazıları ise yavaş yavaş, sessizce ya da kendi başlarına halletmeyi tercih ederler.
Yas süreci ile başa çıkmak
Yasın günlük hayatımızı zorlaştırması kesinlikle normaldir ve bir kayıptan sonra hayata uyum sağlamak uzun zaman alabilir. Uzun bir süre sonra bile, bir yasın ardından zor ilk günler gibi günler yaşamak normaldir, ancak bir süre sonra yavaş yavaş bunları yönetmeyi öğreniriz.
Yas süreci ile baş etmek zaman ve sabır ister. Ancak kendinize yardımcı olmak için süreci kolaylaştırmak adına yapabileceğiniz şeyler var.
1. Kendinize iyi bakın.
Özbakım bu süreçte çok önemlidir. Kendinize bakmayı ve şefkat göstermeyi unutmayın. Yas tutarken zihninize ve bedeninize iyi bakmak çok önemli.
Her gece yedi ila sekiz saat uyumaya öncelik verin ve gün içerisinde ihtiyaç duyduğunuzda mutlaka biraz kestirin. Egzersiz yapın ve düzenli, besleyici yemekler yiyin. Meditasyon yapın veya yoga gibi beden ve zihin odaklı egzersizler yapın. Yas tutarken kendinize bakmayı bir öncelik haline getirin ve bu konuda kendinizi suçlu hissetmeyin.
2. Bir rutine bağlı kalın.
Yas, normallik duygusunu kesintiye uğratır ve bu süreçte duygusal ve bilişsel işleyişiniz sekteye uğrar. Bir rutine bağlı kalmak, kontrol duygusunu yeniden kazanmanın ve duygularınızı düzenlemenin iyi bir yoludur. Her gün aynı saatte uyumak, uyanmak veya aynı saatte yemek yemeye çalışın. Tamamladığınız her görevi bir galibiyet olarak sayın. Kendinizi takdir etmeyi unutmayın.
3. Kendinize zaman verin.
Duygularınıza karşı duyarsız kalmayın. İş veya hobiler arasında kaybolarak kendinizi zor duygulardan uzaklaştırma dürtüsüne karşı koyun. Yas tutmak, acı verici duygularla uğraşmayı gerektirir.
Ağlamaktan utanmayın. Artık hayatınızda olmayan sevdiğiniz biriyle paylaştığınız anları hatırlamanıza izin verin. Duygularınızı size mantıklı gelen şekillerde ifade ederek dışa vurun. Örneğin, günlük tutmak, sevdiğiniz kişi hakkında hikayeler anlatmak veya size onları hatırlatan bir şarkı söylemek, zor duyguları işlemenin doğal yolları.
4. Destek alın.
Başkalarına ulaşın. Kayıpla başa çıkmanın en iyi yollarından biri, kendinize hala sahip olduğunuz bağlantıları hatırlatmaktır. Yas tutarken yalnız kalmaya ihtiyacınız olabilir, ancak kendinizi izole etmeyin. Öyle görünse bile her şeyin değişmediğini kendinize hatırlatın. Hayatında seni seven ve sana destek olmak isteyen insanlar hala var.
Bir terapist ile konuşun. Bazen yas süreci profesyonel yardım gerektirir. Bu durum hayatınızı yaşamanıza engel oluyor ve gündelik hayatınızı aşırı etkiliyorsa belirtileriniz altı ay içinde kaybolmadığı takdirde, bir profesyonele ulaşmanın zamanı gelmiş olabilir.
Yazar notu: Duygularınızı bastırmadığınızdan emin olun. Yas tutmak zordur ve her durum benzersizdir. Bu süreçte yanınızda bir terapistin olması özellikle duygularınızı söze dökmekte zorlanıyorsanız çok etkilidir. İlerlemek için bunları ifade edebilmeniz çok önemlidir. Suçluluk, öfke gibi duygular hissediyorsanız veya kayıp kişiyle çatışmalı bir ilişkiniz varsa, psikoloğa gitmeye çekinmeyin.
🤗"KENDİNİ DİNLE, KABUL ET VE MUTLU OL! HEMEN ŞİMDİ, BAŞLA..." #BornToBeMe
|
Kaynak
- Zara, A. (2011). Kayıplar, yas tepkileri ve yas süreci. Yaşadıkça, 73-90
- Bildik, T. (2013). Ölüm, kayıp, yas ve patolojik yas. Ege Tıp Dergisi, 52(4), 223-229.
- Çolak, G. V. & Hocaoğlu, Ç. (2021). Kayıp ve Yas: Bir Gözden Geçirme . Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi , 3 (1) , 56-62 . DOI: 10.35365/ctjpp.21.1.07
Bu makaleyi beğendiniz mi?
Daha fazla bilgi almak ister misiniz 🤔 ?
Doğrudan yazara yazınBanu Karadeniz, Psikolog !
Banu Karadeniz'e bir soru sor
Düşüncelerinizi paylaşmak ister misiniz? Yorum bırakın