İyi yaşamayı engelleyen dört korku | Psikolog Eudes Séméri

Korkularımız bizi nasıl etkiler?

İnsanoğlunun sahip olabileceği yüzlerce fobi mevcut. Bu yazıda fobilerimizden değil, daha içsel korkulardan bahsedeceğiz.  Fobiler kadar ünlü olmasa da insan yaşamı için kilit rol oynayan korkular barındırırız zihnimizin derinliklerinde. 

👉 Farketmediğimiz kaçınma davranışları bir süre sonra takıntılara yol açabilir. Ve bu durum zamanla yaşam tarzınıza etki edebilir: örneğin yalnız kalmaktan korkuyorsanız, bütün gece televizyonu açık bırakacaksınız, mümkün olduğunca geç yatacaksınız, belki yatağa kendi başınıza gitmek için çaba harcamanıza gerek kalmaması için her gece televizyonun karşısındaki kanepenizde uyuyacaksınız …

Hepimiz çeşitli korkular barındırırız. Sonunda tüm bu korkular günlük yaşamda veya sosyal ilişkilerimizde sorunlara neden olmaya başlar. Tüm bu korkulardan kaçınmak için geliştirdiğimiz savunma mekanizmaları eninde sonunda gelir yine bize döner. Aşırı yemek yemeden tutun, mantıksız seçimlere kadar bir çok yönden bize etkileri olur. 

Gelişmenize engel olacak 4 içsel korku

Fransız psikolog Eudes Séméria, bu konu ile ilgili harika bir kitap kaleme almıştır. Maalesef kitabın sadece fransızca baskısına denk gelebilirsiniz. Kitapta anlatılan tüm bu korkuları 4 ana kategoride sınıflandırıldığına denk geldim. Ben de bu yazıda her birini kısaca özetlemeye çalışacağım. 

1- Büyümekten korkmak

Ben nasıl büyük adam olacağım korkusu demek de mümkün. Eğer 30 yaşına erişmiş biriyseniz ne demek istediğimi anlayacaksınız. Yahu ben büyüdüm ama bir yetişkine dönüştüm mü emin değilim diye tereddüt ettiğinizde bu korkunun tam da ortasında hissediyorsunuz işte!

Aslında her şey bu korku ile başlıyor. Artık geçmişte kalsa da, bizlerde önemli izler bırakan “çocukluk dönemi” ile yetişkin olmaya meyilli olan biz arasında yaşanabilecek çatışma bu. Bahsettiğim çocukluk, kişisel olarak geçmişte olduğumuz küçük çocuk değil. Yaşamın kaynağından fışkıran, enerji ve merak dolu, ham, içgüdüsel davranan ve hatta belki biraz kaotik biri. 

Yunan felsefesinden yola çıkarak merak eden ve soru soran çocuk. Örnek: neden yıldızlar var? Neden bunu yiyemiyorum? Neden oraya gidiyorum? Felsefe de böyle başladı öyle değil mi? Bu bilme arzusu, çocukluk dediğimiz bir şeye demirlenir kalır. Çocuklukta bu merakların hepsi içgüdüsel ve kaotiktir, bu yüzden onunla bir şeyler yapmak için onu sınırlamanız gerekir. 

Bu yüzden yetişkin olmak “sınırlarını belirleyebilen” ve “onlara saygı duyan kişi” olarak tanımlanabilir. Sandığımızın aksine bizi hapsedecek bir şey değildir sınırlar, tam tersine bizi özgürleştirecek bir şeydir. Çünkü aksi takdirde her yere dağılabilecek olan tüm bu bilgilerle bir şeyler yapmak mümkün olmayabilirdi. Yetişkin olmak, içimden ortaya çıkanları yönlendirme becerisidir.

Büyüme korkusu, kişinin "ebeveynlerinin çocuğu olma statüsünü" terk etme korkusudur. Çözüm, yer değiştirmek, anne babanız karşısında bir yerde konumlanmayı kabul etmektir ve bu genellikle ergenlik döneminde başlar. Kendinize dönüşmeye, büyümeye, artık eskisi gibi küçük bir bebek olmamaya başladığınızda ortaya çıkan bazı sorular vardır. Öncelikle insan bireyleştikçe belki de anne ve babasını sevmediğini düşünüyor olabilir ve bu yüzden çekinebilir. Bu kısmen doğru. Ebeveynler bebek sahibi olurken kapıları çarpacak bir genç hayal etmedi muhtemelen. Yani şimdiden onlara ihanet etmeye başlıyorsunuz ama gerekli ve doğal bir şekilde! 

Bu nedenle, yirmi yıldır sahip olduğunuz çocuk statüsünden kendinizi kurtarmak için ebeveyninizin boyunu aşmanız çok önemlidir. Çünkü sizi “ çocuk ” olarak inşa eden anne babanızdır. Bu durumdan kurtulmak için ebeveynlerinizi reddetmeniz gerekmez. Yapmanız gereken tek şey yetişkinlerin önünde bir yetişkin gibi yaşamayı başarmak.

Ebeveynleriniz, onları ezbere tanıyorsunuz ama gerçekte onlar ebeveyn olmanın dışında kim? Akıllarında ne var? Neler yaşadılar? Siz 5 ya da 10 yaşındayken söyleyemedikleri ama belki 20 ya da 25 yaşınıza geldiğinizde size söyleyebilecekleri şeyler neler? Ebeveynlerimizin geçmişini bilmek çok önemlidir, onların hayatlarını, belki de büyük büyük dedelerin tarihini bilmek, sizi büyütürken aşıladıkları korkuları anlamak için çok değerli. Neden size böyle bir eğitim vermeyi seçtiler? Bu soruları sorabilir ve zamanla ailemizle olan ilişkimizi sağlıklı bir şekilde inşa edebiliriz.

👉 Gelmeyen yetişkinlik, tutuklu kalmış ergen = 30 yaş sendromu 

2- Kendini onaylamaktan korkmak

Büyüme korkusunun bir uzantısı olarak kimilerimiz kendimiz olmaktan korkuyor olabiliriz. Kendini bilmek, kendini onaylamak ve kendi doğrularını savunmak ne anlama geliyor? “Bu dünyada benim yerim nedir? Benim rolüm nedir?” sorusunun cevabına yaklaşmak anlamına geliyor!

Örneğin gazeteci olan ama “gazetecilik yapıyorum” demeyi tercih eden insanlar var. Neden gazeticilik mesleğini sadece uygulayan biri olduğunu söyler insan? Biraz ömür boyu stajyer olmak gibi. İddialı olmaktan korkmak, kendinizi onaylamak bireysel içhuzur ve iyi hissetme hali için oldukça önemli. Büyümek için ailenizle olan ilişkinizde yer değiştirmeniz gerekir. Yer değiştirmek, ilişkileri de değiştirmektir.

Bu kendi kendini onaylama korkusu, özgüven oluşumuna engel olan bir korkudur. Sokakta birine adres sormak, yardım istemek, randevu almak için telefon açmak, topluluk önünde konuşmak ve hatta daha da ciddi hale geldiğinde sosyal fobi ile bile sonuçlanabilir. Kim olduğumuzu küçümseriz, ben olmaktan korkarız. Kendimizden bahsetmemeye ve sürekli başkalarını dinlemeye odaklanırız.  

👉 Onaylanma ihtiyacı nedir? neden olur?  

👉 Benlik saygısı ve özdeğerini bilme | Psikolojide "benlik algısı" 

3- Harekete geçme korkusu.

Çoğu zaman, erteleme davranışı olarak kendini gösterir. Erteleme veya bir şeyleri önceden planlayamama. Kendinizi 1 ay ilerisini projelendirirken göremiyorsanız, yaptıklarınızın etkisini görmeniz de zorlaşır. Ertelemenin bir başka yönü de  hayatta ilerlememekte zorlanmaktır. Bu çocuksu pozisyonda kalmaya çalışmak aynı zamanda hayatın kaygılarını inkar etmenin bir yoludur:  “Hayat çok tehlikeli, hayata girersen ölürsün”. Bu durum çocukluk döneminden yadigar bir bilişsel çarpıtmalar durumu da olabilir.

Ancak ölüm varoluşsal bir meseledir, insan olmanın bir parçasıdır. Öleceğimizi bilmekten başka türlü yaşayamayız. Ama büyümekte ve harekete geçmekte direnen yetişkinler belki de bu gerçekten kaçıyor. Çocuksu pozisyon daireler çiziyor ve ölüme giden büyük düz çizgiyi yok sayıyor. Sorun şu ki, psikolojik savunma mekanizmaları gün gelir size karşı döner ve profesyonel, romantik veya aile hayatını engelleyecek düşünce ve davranış kalıplarına dönüşür.

Harekete geçme korkusunun bir diğer yönü de ruminasyondur. Orada, çemberler halinde dolaşan düşünceler, oldukça olumsuz ve isyan içindeyiz. Sorunlar sorunları takip eder ve sonuç hep en başa dönmektir. Daireler çiziyorsunuz çünkü her sorunun sonunda, bilişsel olan bir çözüm bulmak yerine başka bir sorun buluyor ve suçu ona atıyorsunuz. Bu nedenle bir noktada bu döngüyü kırmak için bir çıkış yolu bulmanız gerekir ve taşın altına elinizi koymanız gerekir.

👉 Varoluşsal sancılar nedir? Nasıl geçer?

👉 12 adımda hayata yeniden başlamak 

4- Ayrılık korkusu.

Ayrılık korkusu aslında başkaları ile kurduğumuz sosyal bağlara güvenme korkusudur. Bu bağların yeterince güçlü olmadığını düşünürsem hayır demeye cesaret edemem, kendim için istediğimi söylemeye cesaret edemem. Kendi duruşumu ortaya koymak ve müzakere etmekten korkarım. Bu nedenle, tam bir bağımsızlık biçimi altında saklansam da duygusal bağımlılık geliştirebilirim.

Tüm çocukluğumuz boyunca aldığımız eğitim tarafından şekillendiriliriz. Her şey bağlamsaldır. Dünyaya geldiğimizde; 1 kaplanacak ve 1 tahsis edilecek yer var bize. Yıllar geçtikçe yerinizi alacak veya bu yerin şeklini alacaksınız. “Asla dışına çıkılmayacak” aile emirleri varsa, onları kendine sınır belirleyeceksindir. Ya da buna karşı geleceksin, çünkü sana tahsis edilecek yeri istemeyen insanlar da olabilir! Yani örneğin siz evden ayrılmazken, yurt dışına gidecek olan kız kardeşiniz de olabilir, çünkü anne babasından uzaklaşması gerektiğini hissetmiş olacaktır.

👉 Romantik ilişkilerde bağlanma stili testi | Kendini test et! 

Sormamız gereken doğru sorular neler?

Herhangi bir rahatsızlık veya huzursuzluk fark ettiğiniz andan itibaren kendinize sorular sormalısınız. Sorunlar farklı biçimlerde karşımıza çıkabilir; kaygı, depresyon, korku ve hatta kişinin profesyonel veya romantik yaşamında yaşadığı tekrarlayan döngüler. Örneğin; "Neden hep yanlış erkeklere aşık oluyorum?!”...

Kişinin bir şikayeti olduğu andan itibaren, kişinin bu dünyadaki konumunu, yerini sorgulaması için bir sebep var demektir! Bu iyi bir haber mi? Kötü bir haber mi? Bu noktada bakış açısı devreye girer. İnsanın kendini sorgulaması ilerleyebilmesi için ona yol açar.

Diyelim ki, hayatta olduğunuz yerden memnun değilsiniz. Peki "iyi" bir yer nedir? Doğru yeri anlamak için aşağıdaki 3 boyutta kendimize bir dönüp bakmalıyız:

• genel olarak başkalarıyla, özellikle anne babanızla olan ilişkileriniz ;
• dış dünyayla olan ilişkiniz, yani yemekle, uykuyla, giyinmeyle, evinizle ve eşyalarınızla olan ilişkiniz;
• ve kendinizle olan ilişkiniz, yani aynaya baktığınızda veya zihninizin içinde kendinizi nasıl yargılıyorsunuz? Özsaygınız, özgüveniniz ne durumda?

Bu üçlü kavşağın ortasında BEN var, yani senin yerin var. Burayı değiştirmek için ilişkileri değiştirmek gerekiyor, aynı mantık!

Bu ilişkileri değiştir: 

• Ebeveynler ile ilişki: eğer hala çocuk konumundaysanız bunu bir değerlendirin;
• Dış dünya ile ilişki: evinize yatırım yapmadığınızı düşünüyorsanız bunu bir değerlendirin, erteleme davranışından muzdarip iseniz bu konuda kendinizi geliştirmek için bir şeyler yapın;
• Kendiniz ile ilişki: bedeninizle barışık mısınız? Veya kendinizi küçümseme eğiliminde misiniz?

Bu noktalar üzerinde çalışın ve kişisel gelişim kaynakları, yaşam koçları veya ruh sağlığı uzmanları ile kendinizi daha iyi hissetmek için adımlar atın.

Yaralı bir çocuk olduğunuzu ve bu yüzden ilerleyemediğinizi mi düşünüyorsunuz? O zaman bu içerik tam size göre! 

👉 5 çocukluk çağı travması ve sonuçları 

Korkularımızla ilerleyebilir miyiz? Bunların üstesinden gelmeyi nasıl öğreniriz?

Psikoterapi çok iyi bir seçenek ama aynı zamanda günlük olarak küçük egzersizler de faydalı olacaktır💪 . Yoga ve meditasyon doğal antidepresan. Ayrıca şükran günlüğü gibi bireysel kişisel gelişim egzersizleri iyi hissetmeniz için size destek olacak.

Örneğin; Kendime hayatımla ilgili neler söylerim? Ergenlik dönemini hatırlamayan çok insan var… O halde çocukluktan bahsetmeyelim. 20’li yaşlara kadar birkaç hatıra. Geçmişimizi bilmiyorsak kendimiz hakkında adil bir vizyona sahip olamayız. Bu nedenle, sadece iyi şeyler olduğunu anlamak için bile olsa,  bu anlatımı yeniden yapmak zaten ilk iş! Özellikle de sadece olumsuz şeyler olduğunu düşündüğünüzde, geriye dönüp iyisi ve kötüsüyle geçmişe dönmek iyi olacaktır.

Bazen geçmiş hatıraları düşünmek ağır gelebilir ve rahatsızlık yaratabilir çünkü defansa geçmek isteyeceğizdir. Hatırlamak istemeyeceğimiz, yüzleşmekten korkacağımız şeyler olacak elbette. Çünkü başımıza gelenlerden sorumlu olmak istememe eğiliminde oluruz. Bir nevi eylemsizliğin konformizmi.

Bu tip savunma mekanizmalarına dokunduğumuz andan itibaren somatizasyonlar gelişecektir. Ciddi bir şey yok ve bu geçici! Kendinize bunu hatırlatın. Yolda olduğunuzun ve yaşam devam ettikçe yolculuğun devam ettiği gerçeğini göz ardı etmeyin. Yaşamın tutunulacak en güzel detayı budur. Genelde baş dönmesi, baş ağrısı, sırt ağrısı… birer somatik dirençtir. Hikayenizi anlatabilmek bazen zaman alsa bile, bunun ötesine geçmeniz gerekiyor.

Dönüm noktaları olarak anılabilecek dönemlerin dökümü için yılda bir satır aralığı açın. İlk başta zor olabilir, ama sonra yepyeni bir boyut kazandığınızı fark edeceksiniz. Yıllar içindeki değişim, deneyimler ve gelişim süreçleri, onlara baktıkça yaşamda var olduğunuzun kanıtı niteliğinde karşınıza dizilecek. Geçmişin bilmediğin veya unuttuğun bir parçası. Nostalji bağımlısı olmaktan bahsetmiyorum ama arada bir gidin fotoğraf albümlerine bakın, ebeveynlerinizi sorgulayın… Size ait olanı geri kazanın ve önemli bir parçanızla yeniden bağlantı kurun.

Çünkü bu korkular ya vücudunuzla ya da size ait bazı bölümlerinizle bağlantınızı kaybetmenize neden olur.