Kaçınma davranışı nedir? | Psikolojide kaçınma davranışı

tarihinde Gözde , Wengood yazarı tarafından güncellendi

Kötüleşen bir sağlık sorunu mu? Doktor randevusu almıyorum! Arabam garip bir ses çıkarıyor? Önemli değil”… Psikolojide kaçınma davranışı, bazen kasıtsız olarak, bir kişinin sıkıntı veya acıdan kaçınmasına izin veren davranıştır. Hoş olmayan bir durumu hızlı ve geçici olarak rahatlatmak için bir kaçış tepkisidir. Temel olarak, bu öğrenilmiş davranışsal tepki, içsel rahatsızlık durumunun derhal giderilmesi nedeniyle kısa vadede işlevsel hale gelebilir. Ancak, bu rahatlama çoğu zaman geçicidir ve gelecekte daha derin rahatsızlıklara gebedir! İnkar ve kaçınmaya dayalı bu sağlıksız savunma mekanizmasını sağlıklı ve işlevsel tutumlarla değiştirmek ruh sağlığı açısından oldukça önemli.

Kaçınma davranışı nedir? | Psikolojide kaçınma davranışı
Özet

Kaçınma davranışı nedir?

Kaçınma davranışı, psikolojide savunma mekanizmaları arasında en yaygın karşımıza çıkan tutum olarak tanımlanabilir. Zihnimiz olumsuz duygular ve olumsuz düşünceler ile nasıl başa çıkacağını bilemediğinde, kısa yollar bulur ve kaçınma davranışı da bunlardan biridir. Korku ve kaygı veren durumlarda otomatik olarak gelişen bu inkar ve yadsımaya dayalı sağlıksız mekanizmayı sağlıklı ve işlevsel tutumlarla değiştirmek ruh sağlığı açısından oldukça önemli. Yoksa, Freud'un o ünlü sözüne geliyoruz: 

💬
" ifade edilmemiş duygular asla ölmez; sadece diri diri gömülür ve sonradan daha korkunç şekillerde tezahür ederler. "

Psikolojide kaçınma davranışı, bazen kasıtsız olarak, bir kişinin sıkıntı veya acıdan kaçınmasına izin veren davranıştır. Hoş olmayan bir durumu veya durumu hızlı ve geçici olarak rahatlatmak için bir kaçış tepkisidir. Kaçınma bilişsel (belirli şeyler hakkında düşünmekten kaçınmak), duygusal (belirli duygu veya hisleri yaşamaktan kaçınmak) veya bağlamsal (yerlerden, insanlardan veya durumlardan kaçınmak) olabilir. Örneğin, köpeklerden korkuyorsanız, bu parklar gibi köpek bulabileceğiniz yerlere yaklaşmamak veya hasta olmaktan korkuyorsanız doktora gitmek istememek, veya kırdığınız birinden özür dilemekten çekinmek gibi.

Temel olarak, bu öğrenilmiş davranışsal tepki, içsel rahatsızlık durumunun derhal giderilmesi nedeniyle kısa vadede işlevsel hale gelebilir. Ancak, bu rahatlama çoğu zaman geçicidir. Bu tepki baskın ve katı hale geldiğinde, güçlükleri ve korkuyu güçlendirmesi bile muhtemeldir. 

Örneğin; fobiler 👉 Agorafobi, geniş alan ve kalabalık korkusu durumunda, bundan muzdarip olan kişi bundan kaçınmak için her şeyi yapacaktır. Bu yüzden konser tipi bir etkinliğe asla gitmeyecektir. Bu durum bir süre sonra sosyal fobi gibi daha geniş kapsamlı anksiyete bozukluklarını besleyebilir. Ancak, bu mekanizmayı benimseyenler sadece fobilerden muzdarip insanlar değil. Örneğin, panik atak veya yaygın anksiyete bozukluğu yaşayan kişide kaçınma davranışı yine kendini belli edecek ve ilerlememize engel olan korkular veya bizi endişelendiren her şeyden kaçınacağız 😥...

Kaçınma davranışı kısır döngüsü

Bizi korkutan şeylerden kaçınmak mantıklı görünüyor. Oysa ki, beynimiz bir problemden ne kadar kaçınırsak, onu o kadar tehlikeli görecektir. Bu nedenle kaçınma davranışında ısrar ettikçe aslında içinden çıkamayacağımız bir kısır döngüye hapsolursunuz. 

🧠 Beyin, bir bağlam veya durumdan ne kadar aktif olarak kaçınılırsa, onları o kadar tehlikeli olarak görür. O zaman kendimizi şöyle bir kısır döngünün içinde buluruz:

Kaçınma davranışı ve kısır döngüsü

Kaçınma davranışı ve kısır döngüsü

👉 Bir uyaranla karşı karşıyayız: tehlikeli olarak değerlendirdiğimiz bir durum, bir yer, bir bağlam veya bir kişi. Bu, korkuyu (uyaran ve duygu arasındaki klasik koşullanma) tetikler ve bizi uyarandan kaçmaya veya onunla savaşmaya hazırlar. Beynimiz, önceki deneyimleri (operant ve/veya dolaylı koşullanma) dikkate alarak en uygun olduğu tahmin edilen yanıtı seçecektir. Bu durumda, kaçmayı ve dolayısıyla kaçınmayı seçiyoruz.

👉 Bu tepki, yaşadığımız gerilimi hızla atmamızı sağlayacaktır. Daha sonra beynimiz, tepkimizin korkunun neden olduğu rahatsızlık durumunu hızla hafifletmede etkili olduğunu kanıtladığını ve bu ani etkileri yeniden üretmek için bu uyaran karşısında kaçınma davranışını yeniden üretme olasılığını pekiştirdiğini düşünecektir.

👉 Bu pekişen kalıp, uyaranın temsil ettiği tehlike algısını artıracak ve sırayla ezberlenecektir. Bu uyaran veya korku duygusu yeniden ortaya çıktığında, duygusal yoğunluk çok daha güçlü olacak ve bu nedenle, başka bir tepki yerine kaçınmayı seçme olasılığımız daha yüksek olacaktır.

Gördüğümüz gibi bu süreç, vahşi bir hayvandan kaçmak, otoyoldan geçmemek, yılana dokunmaktan kaçınmak gibi belirli durumlarda uyarlanabilir.

Kaçınma davranışı neden çözüm değil? 

Problemden ne kadar kaçınırsak, korku ve nesnesi gözümüzde o kadar büyür ve onunla yüzleşmek gittikçe daha zor olur.

Bazen, gerçekten tehlikeli bir yönü olmayan durumlarda kaçınma davranışı kullanıldığında, bu davranışsal kayıt, baskın tepki haline gelirse etkililik statüsünü kaybeder. Yani aslında kaçınma stratejisi, asıl sorunu çözmenize ya da korkunuzu nasıl yeneceğinizi öğrenmenize izin vermez.

Bir veya daha fazla uyarana karşı her yerde var olan bir korkuyla birleştiğinde, bu işleyiş tarzı zorlukları artıracak ve derin bir rahatsızlık kaynağı haline gelebilecektir. Ek olarak, bilimsel çalışmalar, bir şeyden (ister bir düşünce, ister bir durum veya bir duygu olsun) bilinçli olarak ne kadar kaçınmaya çalışırsak, o şeyin bilincimizde o kadar fazla mevcut kaldığını da göstermiştir. Aslında, uyaranlardan kaçınmak için onları mutlaka aklımızda tutmalı ve bu nedenle onlara daha fazla dikkat etmeliyiz. Aşırı hassas hale geliriz. Sonuçlar, kalıcı bir gerilim durumundan korkunun yoğunlaşmasına ve olası fobilerin gelişmesine kadar değişen çok sayıdadır.

📌
Örneğin, dediğim gibi ben kaygılı bir karakter olduğum için kaçınma uzmanıyım. Ancak, tatil planlamak, profesyonel e-postalarıma cevap vermek, hatta bir müşteri için tahminde bulunmak gibi bazı şeyleri erteleyerek sürekli kendimi daha da çekilmez bir duruma sokuyorum.

İş birikiyor, insanlarda tepkiye neden olabiliyorum, ve işimde yetersiz hissetmeye başlayabiliyorum. Bu da durumu daha da kötüleştiriyor… Aynı zamanda bana ciddiyetsiz bir insanmışım imajı veriyor ve kendini baltalama bölümü başlıyor! Bu küçük zararsız bir durum olarak görünse de, giderek daha önemli ve ciddi boyutlar alabilir. Bakınız: bilişsel çarpıtmalar ve sınırlayıcı düşünceler.

Kaçınma davranışından kurtulmak

Fobik olduğunuzda korkularınızla savaşmanın en iyi çözümü, onlarla yüzleşmektir. Aynı kişi daha sonra kendi kendine şöyle diyecektir: 'Asansöre binmekten çekiniyordum ama bindim ve sonunda kötü ya da tehlikeli bir şey olmadı...' ve korkuları yavaş yavaş azalacaktır. Önemli fobileri (sosyal fobiler, klostrofobi vb.) olan kişilerin patolojik kaçınmalarının yanı sıra, herkes korku hissedebilir ve ayrıca bir kaçınma stratejisine başvurabilir.

Sıklıkla mikro-kaçınmalardan, bu küçük, göze çarpmayan kaçınmalardan bahsederiz ama yine de çok mevcut bir korkunun işaretidir... belki de bir mikro-korku

Örneğin, okul müdürüne kızımın erken tatile gitmek için bir gün okula gidemeyeceğini söylemek için koleje telefon etmem gerekirse, kötü karşılanma riskini alıyorum. O yüzden o telefon görüşmesini yapmam gerektiğini biliyorum ama yapmayı erteliyorum, bakınız: erteleme davranışı. Ya da okul telesekreteri ile karşılaşacağımı bilsem de müdürle yüzleşmemek için bu aramayı akşam saat 7'de yapıyorum. Çoğu zaman, bu durumlarda, aramamak için her zaman geçerli bahaneler buluruz. 'Bugün çok işim vardı', 'Aklımdan çıkmış' ya da 'Yapacak daha önemli işlerim vardı'...

1. Sapta!

İlk şey, özellikle mikro kaçınma söz konusu olduğunda, onları saptayıp tanımak ve kabul etmek! Özeleştiriyi kabul etmek ve kendinize şunu söylemek büyük bir dürüstlük gerektirir: 'Bir korkudan kaçınmak için bahaneler arıyorum...'

2. Yüzleş!

Ve sonra kaçınmayı azaltmak için en iyi çözüm bizi korkutan durumla yüzleşmektir. Mikro-kaçınma söz konusu olduğunda nahoş ama mümkündür çünkü bu kaygı bazı fobilerde olduğu gibi korkutucu değildir. Bu küçük korku bir kez fark edildiğinde onu evcilleştirebiliriz.

3. Kendini ödüllendir!

Bu ödüllerden biri, bize mal olan bir şeyi hemen yaparak, artık yapılması gerekmediği için ondan kurtulmuş olmamızdır. Korku, onu unutmaya çalışmak için geri adım atmamızdan daha hızlı azalır. O yüzden şimdi telefonumu alıp müdürü ararsam, bu angaryayı bir hafta uzatmayacağım.

Kaçınma davranışından kurtulmak için BDT !

Korku duygumuzu belirlemek ve ödüle odaklanmak, minik kaçınmacılar için kolay egzersizlerdir. Ancak fobiler ve anksiyete bozukluğu gibi durumlarda tek başına bundan kurtulmak karmaşık olacaktır 😥.

Korkularımız üzerinde çalışmamıza yardımcı olabilecek bir terapi türü var, bilişsel davranışçı terapi, yani BDT. Terapistin devreye soktuğu egzersizler ve araçlar olumsuz düşünce kalıplarımızdan kurtulmamızı sağlayacaktır. Bu bize kendimizi gerçekten sakinleştirmek ve kaçınma stratejisinden çıkmak için kaygımızdan nasıl kurtulacağımızı öğretecektir.

Yapıcı bir kendini sorgulama egzersizi, bir psikoterapistin yardımıyla kaçınma davranışının üstesinden gelmeyi kolaylaştırabilir. Bir korkuyla yüzleşmekten korktuğunuz için her zaman bahaneler aradığınız gerçeğini kabul ederek başlamalısınız, bu refleks normaldir, ancak üzerinde çalışılmak ister. Terapistiniz ile çalışarak mikro-korkularınla yüzleşirsen, onlar azalacaktır: ne zaman bir korku ortaya çıksa, giderek daha da azalacaktır. Kendinizi nasıl daha iyi savunacağınızı bileceksiniz, bunun üstesinden gelebileceğinizi bileceksiniz... Ta ki mikro-kaçınmayı bırakana kadar.

💯 Bu makaleyi okuyanlar aşağıdaki içerikleri de beğendi! 

👉 Duygu ve duygu çeşitleri | Temel duygular nelerdir?

👉 Psikolojim bozuk mu? Nasıl anlarım? Ne yapmalıyım?

👉 Maslow piramidi | İhtiyaçlar piramidi ve açıklaması

👉 Sürekli ağlama isteği | Çok ağlama sorunu

Yazar notu: Kısır döngüye dikkat!

Anlayacağınız üzere, kaçınma stratejileri bizi bir kısır döngüye sokar. Bundan kurtulmak için, ne kadar küçük olursa olsun, kaçınmalarımızı belirleyerek işe başlamalı, sonra bu döngüyü kırmak ve daha esnek ve mutlu bir kalıba girmek için alışkanlıklarımızı değiştirmeliyiz. Bu işi tek başına yapmak kolay değil, bu yüzden bir psikologdan randevu almanızı tavsiye ediyoruz. Seanslar boyunca, neden bu şekilde davrandığınızı anlayabilecek ve daha mutlu olmanızı sağlayacak yeni alışkanlıkları yavaş yavaş devreye sokacaksınız.

Ücretsiz psikolojik destek almanın yolları!

🤗"KENDİNİ DİNLE, KABUL ET VE MUTLU OL! HEMEN ŞİMDİ, BAŞLA..."
#BornToBeMe

Kaleme alan Gözde , Wengood yazarı

🍂Modern zamanlarda bir adet romantik.

En yeni makaleler

Toksik romantik ilişkilere dair 10 kırmızı çizgi 🚩

Toksik bir ilişki aslında sinyallerini tanışma veya flirt aşamasında veriyor. Bu yüzden toksik bir ilişkiye başlamamak için tehlikeli sinyallerin bir listesini yapalım dedik. İçinde bulunduğun ilişkinin toksik olduğunu gösteren 10 kırmızı çizgi! 🚩

İlişkimde mutsuzum, ne yapmalıyım?

Cicim aylarının büyüsü ortadan kalktı, karnındaki kelebekler yok oldu ve heyacan azaldı. Bir ilişki içinde olmak, bizi yükselten bir hayat arkadaşına sahip olmak anlamına gelir. Sen nasıl hissediyorsun? Mutsuz, umutsuz, depresif, yorgun? Veya anlaşılmadığını düşünüyorsun? Hayat arkadaşınızın sizi güldürmekten çok ağlattığını anladığınız anda, ilişkiyi sorgulamak meşrudur... Ama gemileri yakmadan ve çekip gitmeden önce, bilin ki çözümler de mümkün! İlişkimde mutlu değilim, ne yapmalıyım diye soruyorsan doğru yerdesin.

#Seksizm nedir? Seksist kime denir? 🤷‍♀️ #farkındalık

Cinsiyetçilik, insanları yalnızca belirli bir cinsiyete veya cinsiyete ait olmaları temelinde algılamak ve yargılamak anlamına gelir. Aynı temelde "bireyin ayrıştırılmasını" kapsar. Seksizm günlük hayatımızda her gün karşılaşabileceğimiz bir olgu. Özellikle kadınları hedef alan ayrımcılığı içeriyor olsa da, kavram "cinsiyet, cinsel kimlik, cinsel yönelim ve cinsiyet ifade biçimleri" üzerinden ortaya çıkan bir ayrımcılık biçimini vurgulamaktadır. Kısaca, seksizm, aslında cinsiyetçilik ve kadın haklarının önemini vurgulayan feminist bir yaklaşım, ancak son yıllarda insan hakları temelinde bir eşitlik fikrini savunur. Peki nedir bu seksizm veya seksist dedikleri? Hemen açıklayalım!

Sınırlayıcı düşünceler: kendi kendini baltama artık!

“Sky is the limit!” Sınır gökyüzüdür… Ya da değil! Peki, size engel olan düşünceler var ya, onlardan nasıl uzak dururuz? Hepimizde var olan sınırlayıcı düşünceler, önkoşullanma nedeniyle ilerlememizi engeller. Gerçek kabul ettiğimiz sınırlayıcı inançlar ve size engel olan düşünceler artık önünüzde duramasın! Bu söylediklerimiz sizi heyecanlandırdı mı?

Ailemizi sevmek zorunda mıyız? Ben hayırsız evlat mıyım?

Ebeveynlerimiz bizim rol modelimiz, ilham kaynağımız, koruyucularımız. Ergenlikte, kendi kimliğimiz oluşmaya başladığında, insan ailesine karşı aynı duyguları ve hayranlığı hissetmeyebiliyor. Tek başına muhakeme yeteneği kazanıp dünyayı kendi gözünden değerlendirmeye başlayabildiğinde kendine “kimseyi sevmek zorunda değilim.” diyebiliyorsun. İşte tam o anda, üzerinde hak sahibi olduğunu düşündüğün ebeveynlerin ile fikir ayrılığına düştüğünü hissettiğinde kendine kızmaya başlıyorsun. Önemli değil, insan ailesini sevmek zorunda değil ve inan bunu kabul etmek çok iyi hissettiriyor!

Sapyoseksüel ne demek? Kısaca: beyin aşkı!

Latince "zeki, bilge, bilgili" anlamına gelen "sapio" ve cinsel ve cinsellikle ilgili anlamına gelen “seksüel” kelimesinden oluşan “sapyoseksüel” kelimesi, dış görünüş ve fiziksel görünümden önce zeka, entelektüel seviye ve kültür düzeyi gibi kriterlerden etkilenen insanları tanımlamak için kullanılır. Bir sapyoseksüel için zeka, espri ve mizah anlayışı, diyalogların kalitesi önemli bir cinsel çekim aracıdır. Zeki sözcüğü onlar için büyülüdür. Sapyoseksüellik ile ilgili daha fazlası için aşağı kaydır!

🏳️‍🌈LGBTİ+ ne demek bilmeyenler var mı? LGBTİ+ açılımı nedir?

İnsanların kimlik veya cinsel yönelim farklılıklarını öne sürdüğü, gelişen bir toplum görmekten mutluyum. Heteroseksüel normlar dışında farklı cinsel yönelimlere sahip kişiler kendilerini LGBTI+ topluluğunda bulmaktadır 🏳️‍🌈. Peki LGBTI+ ne demek, açılımı nedir? Bu kısaltmanın her harfi neye karşılık geliyor? LGBTI+ sözlüğü niteliğinde bir yazı sizi bekliyor.

Panseksüel nedir? Panseksüellik: kısaca etiket tanımayan aşk!

Bugün hala ne anlama geldiği herkesçe bilinmeyen "panseksüel" kelimesi yeni bir kavram değil. Ne anlama geldiğini tam olarak bilmeden, sık sık karşımıza çıkan bu terim, medyanın biraz malzemesi haline geliyor. Öyle ki, televizyon programlarında bazı sanatçılar artık heteroseksüellik çerçevesinin ötesine geçemeyen bir cinsellikle, alakalı alakasız, çoğunlukla LBTQIA+ bireylere yönelik mantıksız soruları, açıkça yanıtlamaktan çekinmiyor. Bir cinsel yönelim: panseksüellik. Panseksüel nedir? Ben panseksüel miyim? Panseksüel bayrağı nasıldır? Gelin, Freud'dan Miley Cyrus'a, panseksüellik ile ilgili her şeye beraber göz atalım ve bilinçlenelim.

Monoton ilişki yürür mü? Rutin öldürür mü?

Bir çift olarak rutinden kaçmak, kendinizi sürekli yenilemek ve hem günlük hayatınızı hem de ilişkinizi renklendirmek için çaba gerekir. Kadın dergileri bize monoton ilişki ne demek diye bir kere kodladı. Rutin sanki olumsuz bir şeymiş ve ona karşı savaşmamız gerektiğini, ilişkimize renk katmamız gerektiğini vs. söyleyip durdular. “Evlilik aşkı öldürüyor!” veya “Monoton ilişkiler bir süre sonra bitmeye mahkum.” gibi hurafelerle bizi yıllarca yiyip bitirdiler. Peki ya aslında bir çiftin asıl birleştirici gücü düzen ve rutin ise? Sonuçta ilişkiler biraz da güvenlik ve düzen arayışı değil midir?

Duygusal travmalar | Neden olur? Belirtileri nelerdir? Çözüm ne?

Sanırım hepimiz hayatımızın bir noktasında az çok travmatik olaylar yaşamışızdır. Benim ilk travmaya maruz kalışım, annemin ölümüydü. Bu olay karşısında travmanın etkisini azaltmak amacıyle verdiğim duygusal tepkiler tam da travma sonrası stres bozukluğu belirtileri veriyordu. O an anladım ki travmatik bir olaydan sonra nasıl hissettiğinizi asla küçümsememelisiniz. Psikolojik travma insan hayatını derinden etkileyebilir. Duygu ve düşüncelerinin yönünü belirleyebilir, fiziksel ve duygusal rahatsız edici bir çok sonucu olabilir. Duygusal şok, zihnimizin ve vücudumuzun şok edici bir duruma karşı tepkisidir. Devam ederse bazı kişilerde psikiyatrik patolojiye dahi dönüşebilir. Peki ruhsal travma nasıl anlaşılır? Duygusal travma nasıl iyileşir? Atlatamayacak mıyım?

🎧 Spotify

İşe gidip gelirken, yürüyüşe çıkarken, yemek yaparken veya uyumadan önce size eşlik etsin. Wengood Podcast serisi: RDV Coaching'i kaçırma! 

🎥 Youtube

Aslı ile Yoga seansları!

Mentor Özlem Şen ile RDVCoaching serisi Youtube'da da devam ediyor olacak! 

Kanala 💜abone ol , 🔔 bildirim zilini aç ve tabii, 👍videoları beğenmeyi ve ✍🏻 bize yorumlardan ulaşarak hangi konularda içerik istediğini söylemeyi unutma!

Ayrıca: En sevilen içerikler, günlük mutluluk, destek ve motivasyon dozları için; 

Instagram📸

📍Pinterest