Uçak korkusu, kapalı alan korkusu, açık alan korkusu, sosyal fobi... türlü fobiler listesi oldukça uzun. Fobi, bir tür kaygı bozukluğu anlamına gelir. Kişi belli bir nesne ya da durumla ilgili korku, panik ve dehşet geliştirir. Fobiler nasıl ortaya çıkar ve belirtileri nasıl anlaşılır? Yaygın görülen fobiler hangileridir? Bunların hepsine cevap vermeye çalıştık.
Fobi kelimesi eski Yunanca’da korku anlamına gelen “phobos” kelimesinden türemiştir. 😱Korku aslında temel duygu türlerinden biridir ve oldukça olağandır. Korkular zamanla azalabilir veya çoğalabilir, hatta bazen değişerek farklılık gösterebilir. Çocukluk çağından itibaren ortaya çıkan korkular belli bir ölçüye kadar normal kabul edilir. Çünkü korku gerçek bir tehlike ile karşılaşıldığında ortaya çıkan gerçekçi bir duygudur.
👩🏻⚕️Korku; fobiye dönüştüğünde, gerçekçi olmayan tehditler söz konusudur. Fobiler bu yüzden anksiyete bozukluğu olarak kabul edilirler. Belirli durum veya nesnelere karşı duyulan korkunun kişinin kendisine baskı, endişe ve mantık dışı korku yaşatması olarak tanımlanabilir.
Fobisi olan kişilerde fobi gelişimi esnasında beynin korkuyla ilgili merkezlerinde kimyasal bazı değişiklikler meydana gelmektedir. Fobi gelişimi çoğunlukla erken çocukluk çağına dayanır. 🧠 Ürkütücü, tiksindirici, rahatsız edici ve beklenmedik bir duruma karşı ortaya çıkan fobi aynı şekilde öğrenilen davranışlar olarak da ortaya çıkabilir. Örneğin, annesinin köpeklerden korktuğunu gören çocuk, köpek fobisi geliştirebilir.🦮
Fobiler erken erişkinlikte de ortaya çıkabilir. Bu şekilde ortaya çıkan fobiler kalıtımsal özellikler ve yaşamda deneyimlenen olaylar doğrultusunda gelişir. Örneğin, sizi travmatize eden bir deniz deneyimi, talassofobi (okyanus korkusu) geliştirmenize yol açabilir.
Fobisi olan kişi korku nesnesi ile karşı karşıya kalınca gerçekçi temellere dayanmayan, abartılı bir tehlike durumu hayal eder ve panik veya dehşet hissine kapılır. Fobi belirtileri anksiyete belirtileri ile benzerlik gösterir. Örneğin panik atak gibi; terleme, boğulma hissi, çarpıntı, titreme, sıcak basması, nefes darlığı, göğüs ağrısı, mide bulantısı, ellerde ayaklarda uyuşma, ağız kuruluğu, baş dönmesi ve baş ağrısı gibi.
Fobiler duruma bağlı olarak, özgül fobi ve karmaşık fobi olarak iki çeşide ayrılarak değerlendirilir.
👉Özgül ve belirli nitelikteki canlı-cansız cisim, mekan veya aktiviteye yönelik aşırı korkuyu ifade eder. En yaygın görülen özgül fobi örnekleri şöyle sıralanabilir; araknafobi (örümcek fobisi), akrofobi (yükseklik korkusu), hidrofobi (suya girme korkusu), vb.
👉Kişinin korku ve kaygı kaynağının tek bir nesneye yönelik olarak değil, birbirinden farklı birçok unsura bağlı olarak geliştirdiği korkulardır. En yaygın görülen karmaşık fobi örnekleri ise şöyle; sosyal fobi, klostrofobi (kapalı ve basık alan korkusu), agorafobi (açık ve geniş alan korkusu), vb.
Sosyal fobi, telefon dahil (telefonofobi) başkalarıyla etkileşim kurma korkusu anlamına gelir. Sosyal fobi, fobisi sahibi olan kişilerin başkalarıyla etkileşimde bulunmalarını gerektiren ya da bir eylemi başkalarının yanında yerine getirmeleri gereken durumlarda kaygı bozukluğu yaşamalarına sebep olur.
Kaygının temeli diğer insanlar tarafından olumsuz değerlendirilme ve küçük düşme korkusu ile ilişkilidir. Sosyal anksiyete bozukluğu olarak da adlandırılan sosyal fobi, kişiyi sosyal hayattan tamamen koparır ve maalesef toplumda en yaygın görülen fobilerden biridir. Öyle ki, her 100 kişiden yedi ila 12'si bu fobiden muzdarip.
👉 Sosyal anksiyete: Başkalarının bakışlarından korkma
Agorafobi, yani açık alan korkusu, kişinin açık ve geniş alanlarda bulunduğu zaman kolayca kaçıp kurtulamayacağını düşünmesine yol açar. Agorafobi de kişiyi sosyal hayattan ciddi derecede soyutlayan bir korku türüdür. Evden çıkmak, kalabalık ortamlarda bulunmak, sinema veya tiyatroya gitmek, hatta kapalı otopark ve alışveriş merkezleri bu kişilerde aşırı anksiyeteye sebep olur.
İşin kötüsü, agorafobi hemen her zaman panik atak ile birlikte ortaya çıkar. Kişi panik atak geçirmesi halinde yardımsız kalacağını, kontrolünü kaybedeceğini düşündüğü için korkusunu tetikleyecek her türlü mekandan uzaklaşma eğiliminde olacaktır.
👉 Agorafobi̇ nedi̇r? Tanım, nedenleri̇, beli̇rti̇leri̇ ve tedavi̇si̇
Emetofobi, yani kusma fobisi, kişinin başkasının kustuğunu duyma, görme ya da kusma korkusu anlamına gelir. Dünyadaki en yaygın görülen fobiler arasındadır. Kusma fobisi kişinin hayatını tahmin edeceğinizden daha fazla olumsuz etkiler.
Örneğin, kusma ihtimali dahi onu güvenlik aramaya, kaçınma davranışı sergilemeye iter. Yiyeceklerin son kullanma tarihini obsesif şekilde kontrol etme veya besin kısıtlaması nedeniyle restoran ve açık büfelerden alışveriş yapmama gibi davranışlar ortaya çıkabilir.
Mizofobi, mikrop korkusu anlamına gelir. Mizofobi aynı zamanda germafobi, verminofobi, veya bakteriyofobi olarak da bilinir. Mizofobisi olan kişiler, mikrop, bakteri, virüs, parazit gibi hastalık yapıcı mikroorganizmalardan korkar. Mizofobi, kişiyi mikroplara maruz kalma endişesi ile sinirli ve huzursuz yapar.
Mikrofobi de kişiyi sosyal hayattan koparabilmektedir. Sürekli el yıkama ihtiyacı, insanlarla tokalaşamama, yüzeyleri sık sık silmek gibi alışkanlıklar günlük hayatın akışını bozabilir.
Nosofobi, yani hastalık fobisi, hastalanma konusunda anormal, irrasyonel ya da aşırı düzeyde korkmak anlamına gelir. Kişi, rasyonel temellere dayanmadan, gerçekliğe dayalı hiç bir neden olmaksızın herhangi bir hastalığa yakalanmış olmasından endişe duyar. Mide ağrısı çekmediği halde, mide kanserinden aşırı derecede korkabilir. Nosofobi sahibi olan kişiler, tahlil sonuçlarına veya doktorun dediklerine rağmen hastalık ile ilgili şüphelerinden kurtulamaz.
👉 Hipokondri (hastalık hastalığı) | 5 hipokondriya belirtisi
Akrofobi, yükseklik korkusu anlamına gelir. Kişi, yüksekten düşme endişesi ile aşırı korku yaşar. Asansör, merdivenler, balkonlar akrofobik bir insan için kaygı sebebidir. Dolayısıyla bu korku günlük hayatı olumsuz etkiler ve kişinin yaşam kalitesini düşürür. Diyelim ki, bir ev ziyaretine gideceksiniz, fakat arkadaşınız 9. Katta yaşıyor. Yeni bir işe girdiniz fakat ofis bir plazanın 15. katında.
Araknofobi, örümcek korkusu anlamına gelir. Zoofobi yani hayvan korkusu’nun bir türevi olarak kabul edilir. Aslında bu korku, hem tiksinme hem de zarar görme endişesi ile ilişkilidir. Araknofobik olan kişiler, örümcek ile karşılaşma veya örümcek ağı görme durumu ile karşı karşıya geldiklerinde büyük panik ve korku yaşarlar. Fobinin derecesine bağlı olarak bazı hastalar örümcek fotoğraflarına dahi bakamazlar.
Klostrofobi, kapalı alan korkusu anlamına gelir. Kişi kapalı bir alana girdiğinde nefesinin sıkıştığını hisseder ve bir süre sonra boğulma hissine kapılır. Klostrofobi olan kişiler, metro ve asansör gibi dar alanlardan rahatsız olurlar ve bu durum sosyal hayatta kendilerine çok fazla zorluk çıkarır. İnsanların %5’i bu rahatsızlıktan muzdariptir.
👉 Klostrofobi: kapalı alan korkusu | bilgi, test ve tedavi
Aviofobi, uçuş fobisi anlamına gelir. Aviofobisi olan kişiler, uçaklardan, uçma eylemi ya da düşüncesinden anksiyete derecesinde korkar. Günümüzde, uçak ile ulaşımın en pratik ve en hızlı yöntem olduğunu varsayarsak, bu korku kişinin hayatını oldukça kısıtlamaktadır.
Tripanafobi yani iğne veya enjektör korkusu anlamına gelmektedir. Kişi, iğne, aşı ve enjektörlere karşı aşırı hassastır ve büyük korku yaşar. Bu durum, tedavi edilmezse, kişinin sağlığı ile ilgili gerekli müdahalelerde büyük zorluk yaşamasına neden olabilir.
Asılsız korkular ve zihnimizin yarattığı irrasyonel endişeler, hayat kalitemizi düşürür. Neyse ki fobiler kısa sürede tedavi edilebilir. Fobi tedavisi bir kaç farklı yöntem ile yapılabilmekte. Ancak fobi tedavisinde en sık kullanılan yöntemler iki başlık altında değerlendirilebilir: ilaç tedavisi ve psikoterapi.
İlaç Tedavisi: Bir psikiyatrist tarafından hastalığın tanısı konulur ve uygun ilaç reçete edilir.
Psikoterapi teknikleri: Çeşitli psikoterapi teknikleri ile korkunun temelleri üzerine çalışma prensibine dayanır. Hem zihinsel hem de bedensel unsurlar üzerinde bir profesyonel yardımı ile çalışılır ve korku uzaklaştırılır. amaçlayarak tedavi etmektedir. Kullanılan bazı yöntemler şöyle sıralanabilir: maruz bırakma, duyarsızlaştırma ve bilişsel davranışçı terapi (BDT), EMDR, vb.
🤩Bu makale de ilgini çekebilir!
🔗 En ilginç fobi çeşitleri | Top 15
Yazar notu: Fobiler tedavi edilmezse…Fobisi olan kişiler, korkuları ile yüzleşmekte zorluk yaşayabilir. Ancak, fobiler tedavi edlimezse ömür boyu sürebilir. Aynı şekilde zamanla korku ve endişe daha da derinleşebilir ve fobi derecesi gittikçe artabilir. Fobi çeşitlerine bağlı olarak, fobik kişi depresyon veya OKB gibi daha ciddi psikolojik rahatsızlıklara yakalanma riski taşır.Fobilerin aslında kolay ve hızlı bir şekilde tedavi edilebildiğini unutmayın. Hemen bir psikolojik destek almak için bir profesyonelle iletişime geçin. |
Kaynak
American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. Washington, D.C: American Psychiatric Association. https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596
Kaleme alan Gözde , Wengood yazarı
🍂Modern zamanlarda bir adet romantik.
Kaygı genellikle dört aşamada ortaya çıkar. Çoğu zaman kaygıyla yaşayan insanlar kaygı döngüsü olarak bilinen durumu yaşarlar. Kaygının 4 aşamasının belirtilerini bilmek, kaygı döngüsünün nasıl çalıştığını anlamak belirtilerinizi yönlendirmenize yardımcı olabilir. Bu içerik Kaygı Döngüsünü Kırmak isimli kitap incelemesinden yola çıkarak bu döngüyü nasıl kırabileceğinizi anlatıyor.
"Ama neden hala ağlıyorsun?". Bu cümleyi sürekli duyuyorum, ve kendimi suçlu hissetmeme neden oluyor! Çünkü bu kadar hassas olmanın normal olmadığını düşünmemi sağlıyor. Aşırı duyarlı olduğumuzda, gözyaşları işlev görme şeklimizin bir parçasıdır. Çünkü güçlü yaşadığımız duyguları boşaltmamıza yardımcı olurlar. Bu, içinde bulunduğunuz duruma göre utanç verici olabilir ama aksine bunu bir zayıflık olarak görmemelisiniz! Kendinizi olduğunuz gibi tanıyıp kabul edip duygusallığınızı doğru şekilde kanalize edersek, aşırı duyarlılık bir güç haline bile gelebilir. Aşırı duyarlılığınızı güce nasıl dönüştüreceğinizi bu yazının devamında konuşuyor olacağım.
İnsan doğası; duygu, davranış ve düşünce! Peki duygu ne demek? Temel duygular hangileri? Çocuklara kendi duygularını tanıması için onlar öğretilir, yetişkinlere ise onları nasıl kontrol etmek gerektiği öğretilir, öyle değil mi? Ancak neden bunun gerekli olduğunu hiç düşündünüz mü? Duygular davranışları nasıl etkiliyor? Tüm dünyada aynı yüz ifadesi ile kendini belli eden ve her insanda var olan 6 temel duygu var. Bunlara primer duygu da denir. Gelin duygu durumu, hayal kırıklıkları, mutluluk üzüntü vb. kavramların derinine beraber inelim, duyguları tanımak ve onları kontrol etmek için onlarla yüzleşelim.
Evet, anne adaylarına tanınan doğum izni babalar için de geçerli. Ebeveynlerin arasında hiç bir fark yok iken, babalık izni hala daha hamile kadınların izin süresinden daha az ve bir çok değişken ile farklılık gösteriyor. Doğumda babalık izni, babaların bebeği tanımasına ve hatta bebek ile bağlılık oluşturmasına olanak tanır. Peki babalık izni kaç gün? Babalık izni ne zaman kullanılır? Babalık izni dilekçesi nereden bulunur? Ve tabii erkeklerde doğum izni en verimli şekilde nasıl kullanılır? Babalık izni hakkında her detayı aşağıda derledik.
Ve sonra bir gün, bardağı taşıran son damla! Hissettiğimiz, ama geldiğini tam olarak göremediğimiz o gün. Kariyerini sorgulatan yönetim biçimlerinin hayal kırıklığı. Ve bam! İş yerimizde çıldırıyoruz. Uygunsuz sözler, kontrol edilemeyen tepkiler, gözyaşı, öfke patlaması… Fırtına geçtikten sonra ertesi gün ofise nasıl gidilir? İş yerinde öfke patlaması yaşadıktan sonra ne yapmalı?
Bardağın dolu tarafını görmek veya boş tarafını görmek! Yaygın ama uygulaması nadir görülen bir söylem! İyimserlik seviyemizi belirlemesi açısından bu algılama biçimi, önemli. Ben, bu bardağı boş görenlerdenim! Hatta, moralim bozuk olduğunda ben bu bardaktaki dolu suyu da içip bitiriyorum. Kısacası, yeterince metafor kullandıysam, olumlu düşünmeyi beceremiyorum, her zaman en kötüsünü hayal ediyorum ve her şeyi siyah görüyorum! 😨
Bir kadın dergisinde karşılaştığım soru karşısında farkettim ki; Hayatta hiç bir amacım, hayalim yok! Dergideki soru karşısında, bir anda müthiş bir düşünceler sinsilesine kapıldım! Biraz şaşırdım ve soruya saatlerce baktıktan sonra sayfaya hala tek bir kelime bile yazamamıştım… Nasıl yani, benim yaşamda bir hedefim yok mu? Hayallerim sorulduğunda, aklıma gelecek hiçbir şey olmaz mı? Birkaç seyahat planı ve kısa vadeli öğrenme hedefleri dışında zihnim bomboştu ve aklıma hiçbir şey gelmiyordu. Bu durum beni kaygı ve depresif duygulara sürükledi. Peki hayatta bir amacın olması şart mı? Yoksa ne olacak?
İlişkilerin sınavı 3. yıldır derler. Peki ya evliliğin? TUİK’in son verilerine göre, evlilik süresine göre boşanmalar incelendiğinde, 2021 yılında gerçekleşen boşanmaların %33,6'sı evliliğin ilk 5 yılı, %20,9'u ise evliliğin 6-10 yılı içinde gerçekleşti. İlgisizlik, sadakatsizlik, parasal konular ve daha nicesi evliliklerin sonlanması için neden oluşturabiliyor. Boşanmanın en yaygın 10 nedenini sıraladık!
Günlerimi tek bir kelime bile etmeden kendi köşemde yalnız geçiriyor değilim, bir şeyler içmek için dışarı çıkmak istersem arayabileceğim iki veya üç kişi var tabii. Ama dost diyebileceğim arkadaşım yok! Benim tercihim miydi bu? Ya da insanlar mı benden kaçtı? Etrafımdaki sağlam arkadaş gruplarını gördükçe kendime sormaktan vazgeçemiyorum: neden hiç arkadaşım yok?!
“Daha vakit var…”, “Önce şunu halledeyim, sonra yaparım.”, “Yarın yaparım…” Bilin bakalım ne oldu? Asla yapmadım veya yumurta kapıya dayanınca harekete geçebildim. Kimler bugünün işini yarına erteliyor? 🙌 Modern yaşamın akıl almaz temposu içerisinde, bir şeyleri yapmaya enerjimizin kalmaması normal diyebilirsiniz. Fakat erteleme davranışı sanılanın aksine masum değil ve arkasında bir sürü psikolojik sebep barındırıyor. Yetersizlik hissi, motivasyon eksikliği, stres… İşte erteleme davranışından kurtulmak için 5 ipucumuz! 💪
İşe gidip gelirken, yürüyüşe çıkarken, yemek yaparken veya uyumadan önce size eşlik etsin. Wengood Podcast serisi: RDV Coaching'i kaçırma!
Aslı ile Yoga seansları!
Mentor Özlem Şen ile RDVCoaching serisi
Kanala 💜abone ol , 🔔 bildirim zilini aç ve tabii, 👍videoları beğenmeyi ve ✍🏻 bize yorumlardan ulaşarak hangi konularda içerik istediğini söylemeyi unutma!
Ayrıca: En sevilen içerikler, günlük mutluluk, destek ve motivasyon dozları için;