Fobi ne demek? Fobi çeşitleri nelerdir? En yayın fobiler

Fobi ne demek?

Fobi kelimesi eski Yunanca’da korku anlamına gelen “phobos” kelimesinden türemiştir. 😱Korku aslında temel duygu türlerinden biridir ve oldukça olağandır. Korkular zamanla azalabilir veya çoğalabilir, hatta bazen değişerek farklılık gösterebilir. Çocukluk çağından itibaren ortaya çıkan korkular belli bir ölçüye kadar normal kabul edilir. Çünkü korku gerçek bir tehlike ile karşılaşıldığında ortaya çıkan gerçekçi bir duygudur.

👩🏻‍⚕️Korku; fobiye dönüştüğünde, gerçekçi olmayan tehditler söz konusudur. Fobiler bu yüzden anksiyete bozukluğu olarak kabul edilirler. Belirli durum veya nesnelere karşı duyulan korkunun kişinin kendisine baskı, endişe ve mantık dışı korku yaşatması olarak tanımlanabilir.

Fobi neden ortaya çıkar?

Fobisi olan kişilerde fobi gelişimi esnasında beynin korkuyla ilgili merkezlerinde kimyasal bazı değişiklikler meydana gelmektedir. Fobi gelişimi çoğunlukla erken çocukluk çağına dayanır. 🧠 Ürkütücü, tiksindirici, rahatsız edici ve beklenmedik bir duruma karşı ortaya çıkan fobi aynı şekilde öğrenilen davranışlar olarak da ortaya çıkabilir. Örneğin, annesinin köpeklerden korktuğunu gören çocuk, köpek fobisi geliştirebilir.🦮

Fobiler erken erişkinlikte de ortaya çıkabilir. Bu şekilde ortaya çıkan fobiler kalıtımsal özellikler ve yaşamda deneyimlenen olaylar doğrultusunda gelişir. Örneğin, sizi travmatize eden bir deniz deneyimi, talassofobi (okyanus korkusu) geliştirmenize yol açabilir.

Fobi belirtileri nelerdir?

Fobisi olan kişi korku nesnesi ile karşı karşıya kalınca gerçekçi temellere dayanmayan, abartılı bir tehlike durumu hayal eder ve panik veya dehşet hissine kapılır. Fobi belirtileri anksiyete belirtileri ile benzerlik gösterir. Örneğin panik atak gibi; terleme, boğulma hissi, çarpıntı, titreme, sıcak basması, nefes darlığı, göğüs ağrısı, mide bulantısı, ellerde ayaklarda uyuşma, ağız kuruluğu, baş dönmesi ve baş ağrısı gibi.

Fobi çeşitleri nelerdir?

Fobiler duruma bağlı olarak, özgül fobi ve karmaşık fobi olarak iki çeşide ayrılarak değerlendirilir.

Özgül fobiler: 

👉Özgül ve belirli nitelikteki canlı-cansız cisim, mekan veya aktiviteye yönelik aşırı korkuyu ifade eder. En yaygın görülen özgül fobi örnekleri şöyle sıralanabilir; araknafobi (örümcek fobisi), akrofobi (yükseklik korkusu), hidrofobi (suya girme korkusu), vb.  

Karmaşık fobiler: 

👉Kişinin korku ve kaygı kaynağının tek bir nesneye yönelik olarak değil, birbirinden farklı birçok unsura bağlı olarak geliştirdiği korkulardır. En yaygın görülen karmaşık fobi örnekleri ise şöyle; sosyal fobi, klostrofobi (kapalı ve basık alan korkusu), agorafobi (açık ve geniş alan korkusu), vb.

En yaygın fobiler | Top 10

1. Sosyal fobi

Sosyal fobi, telefon dahil (telefonofobi) başkalarıyla etkileşim kurma korkusu anlamına gelir. Sosyal fobi, fobisi sahibi olan kişilerin başkalarıyla etkileşimde bulunmalarını gerektiren ya da bir eylemi başkalarının yanında yerine getirmeleri gereken durumlarda kaygı bozukluğu yaşamalarına sebep olur.

Kaygının temeli diğer insanlar tarafından olumsuz değerlendirilme ve küçük düşme korkusu ile ilişkilidir. Sosyal anksiyete bozukluğu olarak da adlandırılan sosyal fobi, kişiyi sosyal hayattan tamamen koparır ve maalesef toplumda en yaygın görülen fobilerden biridir. Öyle ki, her 100 kişiden yedi ila 12'si bu fobiden muzdarip.

2. Agorafobi (açık alan korkusu)

Agorafobi, yani açık alan korkusu, kişinin açık ve geniş alanlarda bulunduğu zaman kolayca kaçıp kurtulamayacağını düşünmesine yol açar. Agorafobi de kişiyi sosyal hayattan ciddi derecede soyutlayan bir korku türüdür. Evden çıkmak, kalabalık ortamlarda bulunmak, sinema veya tiyatroya gitmek, hatta kapalı otopark ve alışveriş merkezleri bu kişilerde aşırı anksiyeteye sebep olur.

İşin kötüsü, agorafobi hemen her zaman panik atak ile birlikte ortaya çıkar. Kişi panik atak geçirmesi halinde yardımsız kalacağını, kontrolünü kaybedeceğini düşündüğü için korkusunu tetikleyecek her türlü mekandan uzaklaşma eğiliminde olacaktır.

3. Emetofobi (kusma korkusu)

Emetofobi, yani kusma fobisi, kişinin başkasının kustuğunu duyma, görme ya da kusma korkusu anlamına gelir. Dünyadaki en yaygın görülen fobiler arasındadır. Kusma fobisi kişinin hayatını tahmin edeceğinizden daha fazla olumsuz etkiler.

Örneğin, kusma ihtimali dahi onu güvenlik aramaya, kaçınma davranışı sergilemeye iter. Yiyeceklerin son kullanma tarihini obsesif şekilde kontrol etme veya besin kısıtlaması nedeniyle restoran ve açık büfelerden alışveriş yapmama gibi davranışlar ortaya çıkabilir.

4. Mizofobi (mikrop korkusu)

Mizofobi, mikrop korkusu anlamına gelir. Mizofobi aynı zamanda germafobi, verminofobi, veya bakteriyofobi olarak da bilinir. Mizofobisi olan kişiler, mikrop, bakteri, virüs, parazit gibi hastalık yapıcı mikroorganizmalardan korkar. Mizofobi, kişiyi mikroplara maruz kalma endişesi ile sinirli ve huzursuz yapar.

Mikrofobi de kişiyi sosyal hayattan koparabilmektedir. Sürekli el yıkama ihtiyacı, insanlarla tokalaşamama, yüzeyleri sık sık silmek gibi alışkanlıklar günlük hayatın akışını bozabilir.

5. Nosofobi (hastalık korkusu)

Nosofobi, yani hastalık fobisi, hastalanma konusunda anormal, irrasyonel ya da aşırı düzeyde korkmak anlamına gelir. Kişi, rasyonel temellere dayanmadan, gerçekliğe dayalı hiç bir neden olmaksızın herhangi bir hastalığa yakalanmış olmasından endişe duyar. Mide ağrısı çekmediği halde, mide kanserinden aşırı derecede korkabilir. Nosofobi sahibi olan kişiler, tahlil sonuçlarına veya doktorun dediklerine rağmen hastalık ile ilgili şüphelerinden kurtulamaz.

6. Akrofobi (yükseklik korkusu)

Akrofobi, yükseklik korkusu anlamına gelir. Kişi, yüksekten düşme endişesi ile aşırı korku yaşar. Asansör, merdivenler, balkonlar akrofobik bir insan için kaygı sebebidir. Dolayısıyla bu korku günlük hayatı olumsuz etkiler ve kişinin yaşam kalitesini düşürür. Diyelim ki, bir ev ziyaretine gideceksiniz, fakat arkadaşınız 9. Katta yaşıyor. Yeni bir işe girdiniz fakat ofis bir plazanın 15. katında.

7. Araknofobi (örümcek korkusu)

Araknofobi, örümcek korkusu anlamına gelir. Zoofobi yani hayvan korkusu’nun bir türevi olarak kabul edilir. Aslında bu korku, hem tiksinme hem de zarar görme endişesi ile ilişkilidir. Araknofobik olan kişiler, örümcek ile karşılaşma veya örümcek ağı görme durumu ile karşı karşıya geldiklerinde büyük panik ve korku yaşarlar. Fobinin derecesine bağlı olarak bazı hastalar örümcek fotoğraflarına dahi bakamazlar.

8. Klostrofobi (kapalı alan korkusu)

Klostrofobi, kapalı alan korkusu anlamına gelir. Kişi kapalı bir alana girdiğinde nefesinin sıkıştığını hisseder ve bir süre sonra boğulma hissine kapılır. Klostrofobi olan kişiler, metro ve asansör gibi dar alanlardan rahatsız olurlar ve bu durum sosyal hayatta kendilerine çok fazla zorluk çıkarır. İnsanların %5’i bu rahatsızlıktan muzdariptir.

9. Aviofobi (uçak korkusu)

Aviofobi, uçuş fobisi anlamına gelir. Aviofobisi olan kişiler, uçaklardan, uçma eylemi ya da düşüncesinden anksiyete derecesinde korkar. Günümüzde, uçak ile ulaşımın en pratik ve en hızlı yöntem olduğunu varsayarsak, bu korku kişinin hayatını oldukça kısıtlamaktadır.

10. Tripanafobi (iğne korkusu)

Tripanafobi yani iğne veya enjektör korkusu anlamına gelmektedir. Kişi, iğne, aşı ve enjektörlere karşı aşırı hassastır ve büyük korku yaşar. Bu durum, tedavi edilmezse, kişinin sağlığı ile ilgili gerekli müdahalelerde büyük zorluk yaşamasına neden olabilir.

Fobi tedavisi

Asılsız korkular ve zihnimizin yarattığı irrasyonel endişeler, hayat kalitemizi düşürür. Neyse ki fobiler kısa sürede tedavi edilebilir. Fobi tedavisi bir kaç farklı yöntem ile yapılabilmekte. Ancak fobi tedavisinde en sık kullanılan yöntemler iki başlık altında değerlendirilebilir: ilaç tedavisi ve psikoterapi.

İlaç Tedavisi: Bir psikiyatrist tarafından hastalığın tanısı konulur ve uygun ilaç reçete edilir.

Psikoterapi teknikleri: Çeşitli psikoterapi teknikleri ile korkunun temelleri üzerine çalışma prensibine dayanır. Hem zihinsel hem de bedensel unsurlar üzerinde bir profesyonel yardımı ile çalışılır ve korku uzaklaştırılır.  amaçlayarak tedavi etmektedir. Kullanılan bazı yöntemler şöyle sıralanabilir: maruz bırakma, duyarsızlaştırma ve bilişsel davranışçı terapi (BDT), EMDR, vb.

🤩Bu makale de ilgini çekebilir! 

🔗 En ilginç fobi çeşitleri | Top 15

Kaynak

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. Washington, D.C: American Psychiatric Association. https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596