Duygular ve duygu çeşitleri
Psikolojide; insanın tepkilerini belirleyen kavramın duygu olduğu kabul edilir. Düşünceler ise bu duygulara bağlı olarak ortaya çıkan ve onlardan anlamlı bir öykü çıkaran sistemlerdir. Kısacası, insan davranışının ana yapısı duygusal sistemdir. Bu sistem, sinir sistemi içerisinde orta beyinde yer alan ve doğuşta var olan ana sistemdir ve bireyin hayatta kalabilmesi için yapılandırılmıştır.
Belirli nesne, olay, yazılar veya bir bilgi sizde çok çeşitli duyguları uyandırabilir. Dış dünya ile iletişiminizdir duygular. Herhangi bir yazı okurken uyandırdığı duyguyu, karşınızdaki insan, yüz ifadeniz veya davranışsal tepkilerinizden anlar. Primer düzeyde bir iletişim ağı da diyebiliriz duygu sistemleri için.
Temel duygular nelerdir?
Duygularımız 3 temel bileşen sayesinde meydana gelir; fizyolojik (mesela beynimizde bir kimyasal tepki), davranışsal (örneğin yüz ifadesi) ve bilişsel (bir şeyler olduğunu biliyoruz, duygularımızın farkındayız) tepkiler.
Hepimiz günlük olarak, primer duygular veya temel duygular ile ikincil veya daha karmaşık duyguları deneyimleriz. Duygu kuramları arasında en kapsamlısı, Plutchik duygu çemberi ile ifade edilir.
Duygu çeşitleri listesi yapmak istesek hepsini burada ifade etmek güç olurdu. İşte bu yüzden, duygusal evrenin karmaşıklığıyla baş etmek için, psikologlar duyguları kategorize etmeye çalışmıştır. Bunun sonucunda, 6 temel duygu veya birincil duygunun altını çizmişlerdir. Türk dili bu duyguları şöyle sıralar:
- Korku 😱
- Neşe 😂
- Tiksinme 🤢
- Üzüntü 😞
- Öfke 😠
- Şaşkınlık 😮
Bunların arasına bazen utanç duygusu da eklenir.
Primer duygular bebekte zaten mevcuttur, hatta primatlarda da bulunur ve hepsinden önemlisi evrenseldirler. Yani, dünyanın neresinde olursak olalım ya da bir kişinin kültürü veya kökeni ne olursa olsun, herhangi bir yüzdeki bu 6 duyguyu tanır ve tanımlayabiliriz.
İkincil veya karmaşık duygular nelerdir?
En başta bahsettiğimiz gibi, sadece bu 6 temel duyguya sahip değiliz, her birinin çok sayıda farklı karmaşık versiyonları var. Tattığımız birçok farklı his de var. Örneğin: gurur, utanç, suçluluk, arzu vb gibi duygular. Aslında bunlar da en az primer duygular kadar güçlüdür.
Bu duyguları 6 temel duygudan ayıran şey karmaşık yapılarıdır. İkincil duygular yani karmaşık duygular, tıpkı renkler gibi 6 temel duygunun karışımından ortaya çıkmaktadır. Örneğin, duygu araştırmalarında öncü olan Amerikalı psikolog Paul Ekman, utanç duygusunun, korku ve öfkenin bir karışımı olduğunu belirtir.
Son olarak, bu ikincil duygular, yani daha karmaşık olanları, insanlar yaşlandıkça ortaya çıkıp deneyimlenmeye başlar. Örneğin, 15 ila 24 aylık bir çocukta kıskançlık ve utanç gibi duygular yeni yeni ortaya çıkar, suçluluk ve gurur ise daha çok 3 yaş civarında hissedilir.
Duygu türleri neden çoğunlukla olumsuz duygulardan oluşur?
Temel duyguları analiz ettiğimizde, hoş olmayan duyguların yoğunlukta olduğunu fark ederiz. Bu durumu, psikolojide duyguları işleyen çalışmalar kanıtlar niteliktedir. Hoş hislerden çok, hoş olmayan hislere daha sık kapılırız, ama neden? Aslında basit : İhtiyaçlarımızı karşılamak ve hayatta kalmak için.
Duygu sistemi, bir çok fizyolojik sistem gibi, bireyin hayatta kalabilmesi için yapılandırılmıştır. İnsan, tehlike anında düşünebilecek, idrak edebilecek kadar vakit bulamayabilir. Duygular ise, düşünme sistemi aktifleşmeden önce bile hayatta kalmamız için bize rehberlik edebilir. Örneğin anksiyete veya stres gibi olumsuz duygular aslında bizi korumak isteyen mekanizmalardır.
İnsanların hızlı bir şekilde hedeflerine ulaşması gerekir. Daha hızlı ve daha doğru bir şekilde tatmin olma ihtiyacımıza veya bütünlük hissimize doğru yönlendirilmek için hoş olmayan bir duyguya ihtiyacımız vardır. Olumsuz duyguları yönetmeyi öğrenmek bu doğal mekanizmayı kendi yararımıza kullanmanın bir yolu.
Bu durum aslında, her zaman bizim yararımıza bir şeydir, çünkü bizi harekete geçirir. Duygular, bizi harekete geçiren ve bizi çevremize en uygun tepkiyi vermeye yönlendiren kılavuzlardır. Onları kucaklayın.
❤️🔥 Bu içeriği okuyanlar bunları da mutlaka okuyor❤️🔥
🔗 Durduk yere ağlamak: Sürekli ağlama isteği neden olur?
🔗 Toksik insan ne demek? Toksik insan özellikleri neler?
🔗 12 adımda hayata yeniden başlamak
🔗 İki yüzlü insanlara söylenebilecek etkileyici söz | TOP 20
Yazar ekibi : Her duygu, gelip geçicidir.Bütün duygular bir mesaj taşır. Olumlu ya da olumsuz, bir duygunun sadece geçici olduğunu unutmayın. Onu geri itmek, görmezden gelmek ya da bastırmak yerine, onu kabul etmek ve ne söyleyeceğini duymak daha iyidir. Duygularınızı yönetmekte zorlanıyor ve onlarla nasıl başa çıkacağınızı bilemiyor iseniz, bir psikolog desteği almaktan çekinmeyin.
🤗"KENDİNİ DİNLE, KABUL ET VE MUTLU OL! HEMEN ŞİMDİ, BAŞLA..." #BornToBeMe
|
Kaynak
- Fisher, A.B, Adams, L.A.(1994). Interpersonel Communication: Pragmatic ofHuman Relationships. New York- McGraw-Hill, Inc.
- Frijda, N.H. (1994). Emotion require cognitions, even if simple one, Derl, Ekman,P,Davidson, J.R, The Nature of Emotion: Fundamental Questions, New YorkOxford University Press, ss.197-203.
