Çoklu kişilik bozukluğu | Belirtileri ve Tedavisi

Çoklu kişilik bozukluğu nedir?

Dissosiyatif kimlik bozukluğu (DKB) veya çoklu kişilik bozukluğu, bir kişinin düşüncelerinde, hatıralarında, hislerinde, eylemlerinde veya kimlik duygusunda kopukluk ve ayrışma yaratan ruhsal bozukluk anlamına gelir.

Dissosiyasyon yani bölünme, psikolojik bir savunma mekanizması olarak düşünülmektedir. Dissosiyasyona bağlı gelişen bu kişilik bozukluğunda kişi, bilinçli benliği ile özümsenemeyecek kadar şiddetli, travmatik veya acı verici bir durum yaşayınca kelimenin tam anlamıyla benliği parçalara ayırır ve gerçeği değiştirmek istercesine kişilik bölünmesi yaşar.

Çoklu kişilik bozukluğuna sahip olmak nasıl bir şey? 

Çoklu kişilik bozukluğu tanısı konan kişiler sürekli zaman dilimleri arasında geçiş yaşar. Gerçekliği ayırmakta zorlanan kişi bünyesinde barındırdığı alter kişilikler arası geçiş yaparken her şey o kadar gerçek hissettirir ki "kendine yabancılaşma" (depersonalizasyon) yaşar.

Yabancılaşma sonucunda kişinin kendi davranışlarını ve konuştuklarını hatırlamamaya başlar. Evindeki eşyaların yerini unutabilir veya eşyaların nereden geldiğini sorgulayabilir. Ayrıca, nereden geldiğini bilmediği eşyalar da bulmaya başlar. Ruhsal bozukluğun getirdiği aşırı uyarılmışlık hali şiddetli baş ve mide ağrıları ile kendini gösterebilir. Kendine zarar verme eğilimi, depresif belirtiler ve intihar düşünceleri diğer belirgin belirtilerdir.

Terapi ve danışmanlık gerektiren bu ruhsal bozukluk tedavi süreci ile kişinin yaşam kalitesini daha az etkilemeye başlayacaktır.

Alter kişilikler

Hastaların birçoğu 10’un üzerinde alter kişilik birlikte yaşar. Bu kişiliklerin her birinin farklı özellikleri bulunur, farklı kimlikler için kendi yaşı, cinsiyeti veya ırkı vardır. Her birinin kendi duruşları, jestleri ve farklı konuşma biçimleri vardır. 

Hastaların çoğunda ortak olan bir diğer durum alter kişiliklere verilen roller. Çoklu kişilik bozukluğu yaşayan kişilerin neredeyse hepsinde görülen ortak farklı kimlikler şöyle;

• Esas kişiliğe düşman olan alter kişilik,
• Esas kişiliğe yardımcı olmaya çalışan alter kişilik,
• Çocukluk çağında olan alter kişilik,
• Karşı cinsiyette olan alter kişilik.

👉Bazen bireyin farklı kişiliği insanlardır; bazen hayvanlardır. Her bir kişilik kendini gösterdiği ve bireylerin davranış ve düşüncelerini kontrol ettiği için buna "geçiş" denir. Çevresel tetikleyiciler veya yaşam olayları, bir değişimden veya kişilikten diğerine ani bir geçişe neden olur. Geçiş yapmak saniyelerden dakikalara, hatta günlere kadar sürebilir. 

Çoklu kişilik bozukluğu belirtileri

Dissosiyatif kimlik bozukluğu, kişinin davranışı üzerinde sürekli olarak güce sahip olan iki veya daha fazla farklı veya bölünmüş kimlik veya kişilik durumunun varlığı ile karakterize edilir. Sadece unutkanlık olarak açıklanamayacak kadar geniş kapsamlı olan bu ruhsal bozukluk dalgalanmalar şeklinde olmak üzere farklı bellek varyasyonları yaşatır.

Örnek olarak, dissosiyatif kimlik bozukluğu olan biri, kendilerini aşırı hız yapmak, dikkatsizce araba kullanmak veya işvereninden veya arkadaşından para çalmak gibi normalde yapmayacağı şeyleri yaparken bulabilir. Bazıları bu duyguyu sürücüden çok bedenlerinde bir yolcu olarak tanımlar. Başka bir deyişle, başka bir gerçekliğe geçiş yapıyorlar.

En belirgin belirtiler şu şekildedir;

• Şiddetli baş ve mide ağrısı,
• Hafıza kaybı,
• İşitsel ve görsel halüsinasyon, beden dışı deneyimler
• Psikoz ve nevroz benzeri semptomlar 
• Kendine zarar verme isteği
• İntihar düşünceleri / teşebbüsler
• Uyku bozuklukları (insomnia, kabuslar ve uyur gezerlik)
• Anksiyete, panik atak 
• Alkol ve uyuşturucu kullanımı
• Yeme bozuklukları

Teşhiş ve tanı süreci

İstatistiklere göre dissosiyatif kimlik bozukluğu tanısı koymak oldukça zaman alır. Dissosiyatif bozukluğu olan bireylerin doğru teşhisten önce zihinsel sağlık sisteminde yedi yıl boyunca tedavi aradıkları tahmin ediliyor. 

Bu durumun sebebi kişinin tedavi aramasına neden olan semptomların listesi gösterilebilir. Çünkü yukarıdaki listeden de anlaşılacağı üzere çoklu kişilik bozukluğu diğer birçok psikiyatrik tanınınkine çok benziyor. Aslında, dissosiyatif bozukluğu olan birçok insan aynı zamanda borderline kişilik bozukluğu veya diğer kişilik bozukluklarına, depresyon ve yaygın anksiyete bozukluğu tanılarına da sahip olmuş oluyorlar.

Çoklu kişilik bozukluğu neden olur? 

Araştırmalar, çoklu kişilik bozukluğu olan bireylerin %99'unun, çocukluğun hassas bir gelişim aşaması olan 6 yaş öncesi dönemde ağır bir travmatik olay yaşadığını gösteriyor ❤️‍🩹. Kişilik gelişimine müdahale edilebilecek erken çocukluk yıllarında, kişilerarası ve çevresel stres koşullarına verilen psikolojik bir tepki olarak ortaya çıkıyor. Hastaların %90’nında taciz öyküsü bulunur.

Sık sık yaşamı veya vücut bütünlüğünü tehdit eden fiziksel, duygusal veya cinsel istismar sonucu ortaya çıkan çoklu kişilik, aynı zamanda ölüm sonuçlu kazalar, doğal afetler ve savaşlar gibi psikolojik travmalar ile de ortaya çıkabilmektedir.

Çoklu kişilik bozukluğu tedavisi 

Birçok tedavi yöntemi vaka raporlarına dayanmakta. Kısacası dissosiyatif kimlik bozukluğunun “kesin tedavisi” olmasa da, hasta kararlı kalırsa uzun süreli terapiler sonucunda yaşam kalitesinde ciddi bir artış yaşar, ancak tamamen iyileşmesi mümkün değildir. Çoklu kişilik bozukluğunun tedavisi uzun vadede sonuç verir. Danışanlar bu süreçte sosyal yaşama adapte olma konusunda zorluk yaşar, çevrelerine zarar verici davranışlar sergileyebilir. 

Psikoterapi 🛋️

Kesin bir tedavi süreci tanımlanamadığından çoklu kişilik bozukluğu tedavisinde en etkili ve önemli tedavi yöntemi psikoterapi olacaktır. Konuşma terapisi, danışmanlık veya psikososyal terapi olarak da bilinen bu terapi şekli, bir ruh sağlığı uzmanıyla rahatsızlığınız ve ilgili konular hakkında konuşmayı içerir. Travma yaşamış insanlarla çalışma konusunda ileri eğitim veya deneyime sahip bir terapist durumunuzun nedenini anlamanıza ve stresli durumlarla başa çıkmanın yeni yollarını oluşturmanıza yardımcı olmak için çalışır. 

İşin ilginç tarafı kişi hep başka şikayetlerle oradayken terapi süreci boyunca bilincinde olmadığı alter kişilikler ile karşılaşır. Ruh sağlığı uzmanının amacı bireyi kendisine ait farklı kimlikler ile tanıştırmak ve farkındalık yaratmaktır. Tedavinin sonucunda danışan tek bir kimlikte bütünleştirilmeye çalışılır. Bunun için farkına varılan her bir alter kişilik ile uzlaşma yaşanması hedeflenir.

İlaç tedavisi 💊

Dissosiyatif bozuklukları özel olarak tedavi eden ilaçlar olmamasına rağmen, doktorunuz dissosiyatif bozukluklarla ilişkili zihinsel sağlık semptomlarını kontrol etmeye yardımcı olmak için antidepresanlar, anti-anksiyete ilaçları veya antipsikotik ilaçlar reçete edebilir.

Bu içeriği okuyanlar bunları da mutlaka okuyor; 

🔗 En tehlikeli psikolojik hastalıklar | TOP 10

🔗 Bipolar sevgili: bipolar bozukluk, aşk hayatı için engel mi?

🔗 Psikolojim bozuk mu? Nasıl anlarım? Ne yapmalıyım?