Dissosiasyon, psikolojide çok önemli bir kavram!

Psikolojide dissosiasyon nedir?

Dissosiyasyon 'ayrılma, dağılma, çözülme, kopma' anlamına gelir. 

Kimlik, bellek, algı ve çevre ile ilgili duyumlar normalde kişide bütüncül şekilde çalışan işlevlerdir. Disosiyatif bozukluklar, normalde bir bütün halinde çalışan işlevlerin bütünlüğünün bozulmasıdır. Bu kulağa belirsiz gelebilir, peki bu gerçekten ne anlama geliyor 🤔?

Bir kişinin benliği 'çözüldüğünde' gerçeklik ile bağı tamamen engellenir. Düşünceler, yargılar, duygular değişir çünkü kişi artık fiziksel olarak orada olma hissine sahip değildir. Gerçeklikten kopmuştur.

Dissosiyasyon çoğunlukla travmatik bir deneyimden kendini korumak için ortaya çıkar. Örneğin, taciz mağduru, psikolojik olarak şiddetten korunmak için dissosiyatif duruma girecektir. Duygusal veya bilişsel ayrışma, kişi baş edemediğinde bir savunma mekanizması olarak karşımıza çıkacaktır. Dissosiyatif kişilik bozukluğu, geçici olabileceği gibi uzun süreli de olabilir.

Dissosiyasyon ve farklı dereceleri

Herkes aynı düzeyde dissosiyasyon yaşamaz. Kişilik bölünmesinin türüne bağlı olarak nedenler değişecektir. 3 farklı neden sıralayabiliriz:

• Travma ve duygusal şok veya travma sonrası stres bozukluğuna bağlı birincil  ayrışma,
• Bir "gözlemleyen benlik" ile deneyimin derealizasyonunun olduğu ikincil ayrışma ,
• Bölünmüş kişilik olarak adlandırılan, üçüncül ayrışma. DKB yani dissosiyatif kimlik bozukluğu ⚠️ Düşünce ve benlik algısında bozulmalarla karakterize bir psikiyatrik bozukluk olan şizofreni ile karıştırılmaması gereken bir başka ruhsal bozukluk.

⚠️ Psikoz, dissosiyatif durumla bu kadar ilişkilendirilmemelidir, çünkü psikoz gerçeklikle tamamen temas kaybı anlamına gelir. Dissosiyasyonda farklı kimlikler söz konusudur.

Dissosiyatif bozukluk türleri

Arkadaşım bana dissosiyatif bozukluğunu anlattığında, bunun hayatını nasıl etkileyebileceğini anlamakta zorlandım. Aslında, dissosiyatif bozukluk 3 alt kategoride incelenir:

👉 Depersonalizasyon: Kişi, sanki gözlerinin önünde gerçekleşen eylem bir izleyici açısından yaşanmış gibi, kendisinden ve çevresinden kopma hissi yaşayacaktır.

👉 Dissosiyatif füg : Kişi, genellikle travmatik bir olayla bağlantılı olarak önemli bilgileri hatırlayamayacaktır. Yani bazı bilgilerin unutulduğu türdür. Tecavüz kurbanlarının ne olduğunu anlayamamalarının nedenlerinden biri de budur. Kişi kısmen ya da tamamen yeni bir kimliğe bürünür.

👉 Dissosiyatif amnezi  : Kişi, sanki önemli deneyim anları yokmuş veya kişi tarafından yaşanmamış gibi, kimliğin parçalanmasına yol açan derealizasyon anları nedeniyle parçalanmış bir belleğe sahip olacaktır.

Dissosiyasyon belirtilerini nasıl anlarız?

Dissosiyatif kimlik bozukluğu yaşamak nasıl bir duygu 🧐?

Hastalar genelde, kimlik bölünmesi yaşadığında kendini boş bir kabuk gibi hissettiğini açıklar. Artık gerçekte mevcut değildir, durumdan o kadar ayrışır ki, artık duygularını hissedemez, bu duyarsızlaşmadır, yani depersonalizasyon. Ayrıca, kişi bilinçli olarak gerçeklikle bağlantısı kesildiği için, sıklıkla dissosiyatif durumla ilişkili hafıza kaybı yaşar.

Dissosiyatif bozukluğu olan kişiler, nedeni bulunmayan fiziksel belirtiler; ağrı, baygınlık,  aniden sinirlenme, intihar düşünceleri ve gün içerisinde yaşanan herhangi bir olayı hatırlayamama hali görülebilir.

Bunun yanı sıra bu kişiler ilişkilerinde, ani üzülmeler, gülmeler, agresif olma gibi duruma uygunsuz ve orantısız davranım içerisinde olabilir. En sık görülen belirti, sara nöbetine benzer çırpınma, kasılma şeklinde de olabilen bayılmalardır.

Unutkanlık mı ve dissosiyasyon mu? Nasıl ayrım yapmalı?

Onunla bu bozukluk hakkında konuşurken anladığım bir şey, kafa karışıklığını dissosiyasyonla karıştırmamanız gerektiğidir.

“Az önce yaptığım araba yolculuğunu artık hatırlamadığım zamanlar oluyor. Gerçekte, çünkü düşüncelerimde boğuluyorum. Eylemi otomatik olarak yapıyorum çünkü kişisel endişelerim ya da küçük iç sesim aklımı meşgul ediyor. Bu, bu rahatsızlığım olduğu anlamına gelmez.”

➜ Dissosiyasyondan mustarip kişiler yaşamlarında amnezi veya kopukluk nedeniyle büyük zorluklar yaşarlar.

Dissosiyatif kimlik ile nasıl başa çıkılır?

Maalesef travmatik olayları silemeyiz, ancak çözülme durumundan kaçınmak için onlar üzerinde çalışmayı seçebiliriz. Bunun için bir psikoterapistin müdahalesi gereklidir. Psikoterapi, kimlikler arasındaki ayrışmayı analiz edecek ve bağlantıyı kurmayı mümkün kılacaktır. Bu bozukluk için önerilen iki tür tedavi vardır:

👉 EFT tekniği : Travmatik olayı , iyileşmek amacıyla tanımlamaya yönelik bir tekniktir;

👉  Hipnoz : Bu, duygusal bir tıkanıklığı anlamak için kendi içine dalmanızı sağlar .

Bu bozuklukla ilişkili depresif belirtiler varsa, ilaç da yazabilecek bir psikiyatriste danışmak gerekir. Disosiyasyonun kökeninde ne olduğunu anlayabilmek ve travmayı deşifre edebilmek derealizasyondan kurtulmanın en iyi yoludur.

Bu makaleler de ilginizi çekebilir;

🔗Şüphe tuzağa dönüşürse: Paranoyak ne demek?

🔗Bipolar bozukluk nedir? Ne yapmalı?

🔗Gestalt terapi nedir?