Anoreksiya nedir? | Hayatı tehdit eden bir yeme bozukluğu

🔎 Anoreksiya nedir? | Anoreksiya Nervoza

Birçok insan çok fazla kilo almaktan endişe duyar. Ancak bazı insanlarda endişe takıntılı hale gelir ve anoreksiya nervoza adı verilen bir yeme bozukluğu ile sonuçlanır. Anoreksiya nervoza, anormal derecede kilo kaybı, kilo alma korkusu, ve vücut yapısı, boy ve yaşa göre doğru vücut ağırlığında kalamama sorunu olarak özetlenebilir. 

Yaygın olarak ergenlik çağındaki kadınlarda teşhis edilirken, erken ergenlik dönemi, ergenlik, genç yetişkin kadın ve erkeklerde de görülebilmektedir (genelde 15-25 yaş aralığı). 

Anoreksiyalı bir kişi kalori hesaplama, aşırı egzersiz ve vücut ağırlığı veya şekli ile ilgili anormal derecede saplantılı olma gibi belirtiler gösterir. Belirtiler, fiziksel belirtilerden önce davranışsal olarak ortaya çıkar, bu yüzden bu hastalığı anlamak erken teşhiş ve müdahale açısından çok önemli. 

Anoreksiya olunca ne olur?

Anoreksiya kişinin beslenme düzenini etkileyen ciddi bir psikolojik bozukluk içerir. Anoreksiya hastalarının kendilerini görme biçimleri, başkalarının onları görme biçiminden çok farklı olabilir. Genellikle kendileri hakkında çarpık bir özimaja sahiptirler ve gerçekte olduklarından daha büyük olduklarını düşünürler. 

Anormal derecede zayıf olmalarına rağmen genellikle kilo almaları gerektiği fikrine meydan okurlar. Durumun fiziksel ve duygusal sonuçlarının ciddiyeti genellikle kabul edilmez veya mağdurlar genellikle yardım istemezler. Hastalar davranışlarını ailelerinden ve arkadaşlarından büyük çaba harcayarak gizleyebilirler ve bazen kendilerinin de farkında olmayabilirler.

Anoreksiya (veya anoreksiya nervoza) hastanın kilo alma korkusu ile yemek yemekten kaçınması, yediklerini düzenli olarak kusması gibi davranışlar geliştirmesine sebep olmaktadır. Anoreksik kişi, yetersiz beslenmeye bağlı enerji alımını sınırlayarak düşük vücut ağırlığını korumaya gayret eder.

Açlığın vücut üzerindeki etkileri dolayısıyla ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir, örneğin: kas gücü kaybı, kemik erimesi, böbrek rahatsızlığı, bağışıklık sistemi düşüklüğü ile sonuçlanabilir. Hormonal dengenin bozulması ile daha önce regl dönemleri başlamış kişiler adetlerinin durduğunu fark edebilirler. Ayrıca cinsel aktivitenin azaldığını farkedebilir ve libido düşüklüğü yaşadıklarını görebilirler.

Hastalık, insanların aile ve arkadaşlarla olan ilişkilerini etkileyerek geri çekilmelerine neden olabilir; aynı zamanda işlerini veya eğitimlerini de etkileyebilir. Diğer yeme bozukluklarında olduğu gibi anoreksiya, depresyon, düşük benlik saygısı, alkol ve maddenin kötüye kullanımı ve kendine zarar verme isteği ile ilişkilendirilebilir. 

🚨 Anoreksiya belirtileri nelerdir? 

Hastalar genelde, neleri yiyip neleri yiyemeyeceklerine ve ne zaman ve nerede yiyeceklerine dair “kurallar” geliştirebilirler. Ne kadar yediklerini sınırlamanın yanı sıra, çok fazla egzersiz yapabilir, kendilerini hasta edebilir veya yenen yiyeceklerden kurtulmak için müshil veya lavman gibi yöntemleri kötüye kullanabilirler. Anoreksiyalı bazı kişiler, tıkınırcasına yemek yeme (tek seferde çok miktarda yemek yeme) ve ardından kusma döngüleri yaşayabilirler.

Anoreksiyalı biri için ağırlık ve şekil öz-değer duygusu için büyük bir faktör olabilir. Bu durum, hastaların vücutlarını düzenli olarak kontrol etmelerine veya tartı ve aynalardan kaçınmaya çalışmalarına yol açabilir. Anoreksiyanın bir takım belirgin belirtileri vardır, ancak hastanın bunlardan hepsine sahip olması gerekmez.

👉 Davranışsal ve bilişsel işaretler

Birisi anoreksiya geliştiriyorsa, genellikle fiziksel görünümdeki değişikliklerden önce davranıştaki değişiklikler fark edilir. Ayrıca, kişinin duygu ve düşüncelerinde değişiklikler fark edebilirsiniz. 

• Daha önce yediğini veya daha sonra yiyeceğini söylemek
• Ne kadar kilo kaybettikleri konusunda dürüst olmamak
• Diğer insanlarla yemek yemekten kaçınmak, yemek saklamak
• Zayıflama veya diyet hapları gibi iştah kesiciler almak
• Kusma veya müshilleri kötüye kullanma (tasfiye)
• Yiyeceklerdeki kalorileri aşırı saymak
• Yalnızca düşük kalorili yiyecekler yemek, sıkı diyet yapmak ve şişmanlattığını düşündükleri yiyeceklerden kaçınmak
• Eksik öğünler (oruç)
• Aşırı egzersiz (egzersiz yapmadığınız için suçlu veya endişeli hissetmeyi içerebilir.)
• Sosyal geri çekilme ve izolasyon
• Vücutlarını gizlemek için bol giysiler giymek ve kilo kaybını daha az fark edilir hale getirmeye çalışmak
• Zamanlarının çoğunu veya çoğunu yemek hakkında düşünerek harcamak
• Düşük özgüven ve benlik saygısı
• Dikkatini toplayamama
• Mükemmeliyetçilik ve kendileri için çok yüksek standartlar belirleme
• Obsesif ve/veya katı davranış, özellikle gıda çevresinde sinirlilik, depresyon, anksiyete

👉 Fizyolojik işaretler

Açlık, beyin ve kas dokusu da dahil olmak üzere vücudun tüm organlarını etkiler. Anoreksiya nervozalı kişiler fiziksel olarak genellikle aşağıdakileri belirtileri yaşarlar:

• Kilo kaybı
• Libido düşüklüğü
• Uyku problemleri
• Sürekli yorgunluk
• Baş dönmesi
• Mide ağrıları
• Kabızlık
• Şişkinlik problemi
• Üşümek veya düşük vücut sıcaklığına sahip olmak
• Vücudunuzun her yerinde yumuşak, ince tüylerin çıkması (lanugo olarak adlandırılır)
• Saç dökülmesi
• Anormal derecede zayıflık, kemiklerin görülmesi
• Kas gücü kaybı
• Hormon seviyeleri üzerindeki etkiler
• Ayaklarında, ellerinde veya yüzlerinde şişlik (ödem olarak bilinir)
• Düşük kan basıncı
• Zayıf dolaşım

Ergenlik öncesi dönemde, ergenlikte veya genç yetişkinlerde anoreksiya, belirtisel özellikleri açısından yetişkinlerdekine benzer. Ancak çocuklar ve gençler, düşük kilolu olmalarının yanı sıra, kendi yaşlarındaki diğer insanlara göre daha kısa boylu olabilir ve fiziksel olarak daha yavaş gelişebilirler.

Birinin yeme bozukluğu olduğu her zaman açık değildir. Unutmayın, hastalar doğru düşünememektedir. Kendiniz veya bir başkası için endişeleniyorsanız, bu sayfadaki belirtilerden yalnızca bazıları mevcut olsa bile, mümkün olan en kısa sürede yardım istemek her zaman en iyisidir, çünkü bu tam bir iyileşme için en büyük şans olacaktır. İlk adım genellikle aile hekiminden randevu almaktır. 

🔗 Anoreksik birine nasıl davranılmalı? 

👩🏻‍⚕️ Anoreksiya nasıl tedavi edilir? 

Anoreksiya nervoza tedavisindeki en büyük zorluk, kişinin bir hastalığı olduğunu fark etmesine yardımcı olmaktır. Anoreksiyalı çoğu insan yeme bozukluğu olduğunu inkar etme eğiliminde olur. Bu yüzden çoğunlukla yalnızca durumları ciddi olduğunda tedavi ararlar. Tedavinin hedefi normal vücut ağırlığını ve yeme alışkanlıklarını geri kazandırmaktır.

Psikoterapi

Anoreksi tedavisine yardımcı olmak için kullanılabilecek birçok farklı konuşma terapisi yöntemi vardır. Konuşma terapilerinin amacı, fiziksel ve psikolojik sağlığınız üzerindeki riskleri azaltmak, sağlıklı beslenmeyi teşvik etmek ve yeme bozukluğunuzun ardındaki düşünce ve duygularla sağlıklı başa çıkma yolları geliştirmenize yardımcı olmaktır. Örneğin; Bilişsel davranışçı terapi (BDT), Bilişsel analitik terapi (BAT), Kişilerarası psikoterapi (IPT), Odak psikodinamik terapi (FPT)

Ayrıca, benzer deneyimler yaşayan başkalarıyla konuşabileceğiniz kendi kendine yardım ve destek grupları, tedavi boyunca ve iyileşmeyi sürdürmede hem hastalar hem de aileleri için yararlı olabilir.

⚠️ Çoğu durumda, anoreksiya psikoterapi veya beslenme uzmanı eşliğinde ayakta tedavi edilebilir. Durum kötüleşirse, ayakta tedaviye yanıt olarak sağlığınız düzelmezse veya fiziksel sağlığınız için başka yüksek risk ortaya çıkarsa, günübirlik hasta ve yatan hasta birimlerinde daha yoğun tedavi gerekli olabilir.

🤷‍♀️ Anoreksiya neden olur? 

Anoreksiya nervozanın kesin nedeni bilinmemektedir. Ancak anoreksiya olan kişilerin çoğunlukla bir takım kişisel özelliklere sahip olduğu gözlemlenir. "Olumsuz beden algısı" hemen hemen her hastanın muzdarip olduğu bir nokta. Ayrıca, mükemmelliyetçilik, eleştirilere karşı aşırı duyarlı olma, kontrol etme takıntısı gibi kişisel özellikler de etkili olabiliyor. 

Ayrıca anoreksiyanın ortaya çıkışında biyoloji, çevre ve ruh sağlığı gibi faktörlerin de rol oynadığına inanılıyor.

🔵 Biyolojik sebepler

Anoreksiya nervoza gelişiminde genetik ve hormonal dengenin etkisi olabilir. Bazı araştırmalara göre anoreksiya ile beyinde üretilen bir kimyasal olan ve mutluluk hormonu olarak bilinen serotonin arasında bir bağlantı olduğu anlaşılmaktadır. Hastalığın belirtilerinden birinin de depresyon olması bu bakımdan bu bulgularla örtüşmektedir. 

🔵 Çevresel faktörler

Toplum baskısı ve güzellik anlayışı da zayıf görünme baskısı ile anoreksiya nervoza gelişimine katkıda bulunabilmektedir. Dergiler, televizyon, reklamlar gibi medya araçlarında gerçekçi olmayan vücut görüntüleri, gençleri büyük ölçüde etkileyebilir ve zayıf olma arzusunu saplantılı hale getirebilir.

🔵 Psikolojik faktörler

Ayrıca, obsesif kompulsif bozukluğu (OKB) olan biri, anoreksiya nervoza hastalarının sıklıkla sürdürdüğü katı diyet ve egzersiz rutinini sürdürmeye daha yatkın olabilir. Bunun nedeni, OKB'si olan kişilerin takıntılı düşünce ve zorlama davranışlara eğilimli olmalarıdır.

Kaynak 

Mayo Clinic. Anorexia nervosa mayoclinic.com/health/anorexia/DS00606