Empati nedir, ne işe yarar? Empati kurmak ne demek?

Empati bağ kurmaya yarayan bir araç

Empati, kendisini karşısındaki insanın yerine koyarak onun yani bir başkasının inançlarını, arzularını, duygu ve düşüncelerini hesaba katabilme becerisi. Peki, kendimizi başkasının yerine koyabilme yeteneği ne işe yarar? Spesifik olarak, bir başkasının duygusu karşısında uygun bir duygu hissedebilmek ve kendini ve başkasını ayırt edebilmek için elzemdir. 

Duygusal zeka 5 temel unsurdan oluşur ve empati bunlardan biridir. Aslında hayatımızın ilk dakikalarından itibaren empati kurabilmekte başarılıyızdır çünkü bu beden tarafından deneyimlenen bir şeydir. Yeni doğmuş bir bebek, kendi fiziksel duyularına sahip ve kendi bedeni ile annesinin bedeni arasındaki farkı anlayabiliyor. Yetişkinlikte de aslında bu böyle. Kendimizin nerede durduğunu/duracağını/durması gerektiğini sosyal ilişkiler kurarken empati ile ölçeriz. Aralarında empatik bir ilişki bulunan iki insan birbiri ile bağ kurmaya başlar. 

Bizde doğuştan varolan bu yetenek, geliştirilebilir, ve hatta sürekli öğrenilmeli ve teşvik edilmelidir.

👉 Daha huzurlu yaşamak için duygularınızı günlük olarak nasıl daha iyi yönetirsiniz?

Empati türleri

Empati yeteneği 3'e ayrılır. 

1) İçgüdüsel Empati: bu empati çeşidi doğuştan sahip olduğumuz empatidir. Başkalarının yaşadığı duygular ile bağ kurmaya yarar. Örneğin; üzüntü, sevinç, mutluluk gibi duyguları aynı diğerleri gibi yaşayabilmemizi sağlar. Duygusal bir film izlerken istemsizce döktüğünüz gözyaşı işte bu türe bir örnektir.

2) İlişkisel Empati: ilişki içerisinde olan tarafların birbirlerinin duygularına karşı kurduğu empati. İki insan arasındaki ilişki yakınlaştıkça aralarındaki empati gücü de o denli kuvvetli olacaktır. Sevgiliniz evde sıkılırken siz dışarda eğleniyorsanız ve içiniz cız ediyorsa, ilişkisel empati deneyimliyorsunuz demektir. 

3) Deneyimsel Empati: Adı üstünde, deneyimler ışığında gelişen empati türü. Örneğin, aldatıldıysanız, bu durumun insanın duygu dünyasını nasıl etkileyeceğini bilirsiniz. Ve aynı şeyi yaşayan birine artık empatik davranırsınız.

Empati, Sempati ve Merhamet/Acıma arasındaki farklar

Bu başlıkta gördüğümüz her kavram duygulanım özellik taşır. Empati de duygu temelli bir tepkidir ancak sempati, merhamet veya acıma tepkilerinden ayrışır. Peki ne farklı?

Sempati, birine yakınlık hissetmek anlamına gelir. Ancak empati için o kişiye yakınlık hissetmeniz aranmaz. Sempati de duygulanımsal bir özelliğe sahiptir çünkü birine sempati duyduğumuzda, ayna nöronlarımız aktive olur. Ayna nöronlar ve mimetik süreç sayesinde, karşımızda bir gülümseme gördüğümüzde sempati duygumuz gelişir. Empati ile, ayna nöronlar aktive edildiği gibi bir başka nöron ağı olan zihinselleştirme de sürece eklenir. Zihinselleştirme, kişinin kendisinin ve başkalarının zihinsel durumlarını fark etmesi ve bunları anlamlandırması anlamına gelir. Bu, diğerinin ne hissettiğini hissetmemize izin verir, ancak kendi duygularımız tarafından boğulmamızı engeller. Merhamet ve acıma ise işte bu noktada empatiden ayrışır. Ek olarak, merhamet çoğu zaman acıyla bağlantılıdır.

Daha iyi ayırt etmek için aşağıdaki örneklere bir göz atalım;

• Biri bana gülümserse mutlu olurum, ben de gülümserim ➡️sempati
• Bir arkadaşım iyi bir haber duyarsa, sevinçten havalara uçarsa, onun adına sevinirim. Sevincini hissedebiliyorum ama aynı zamanda kendimi onun yerine koyup ona bir bardak su ikram edebiliyorum ki heyecanını bastırsın. ➡️ empati.
• Diğeriyle birlikte acı çekmek ve onun acılarını azaltmak için harekete geçmek istiyorum. Örneğin, arkadaşımın kaybı için ben de yas tutuyorum. Onunla beraber acı çekiyorum. ➡️ merhamet.

👉 Duyguları anlamak | Temel ve karmaşık duygu türleri nelerdir?

Neden empati kurarız? Empati ne işe yarar? 

Empati ne işe yarar sorusuna cevap verirken, muhtemelen ilk kez duymadığınız ve son olmayacak bir söz ile başlamak gerek. İnsan, sosyal bir varlıktır. Çok yalnızım deseniz de gerçek şu ki, yalnız değilsiniz. Her zaman başkalarıyla ilişki halindeyiz ve bu şekilde kendimizi var ediyor ve gelişiyoruz. Şu an kanepede yalnız oturuyor olabilirsin ama bugüne kadar karşılaştığın tüm sosyal deneyimler seninle beraber o koltukta etrafa bakıyor. Empati bu nedenle çok önemli bir sosyal rol oynuyor. Aslında, tek başımıza bu işleve ihtiyacımız yok, ancak kalabalığın içinde kendimizi ve çevremizi anlamlandırmak için empati elzem. 

Empati kurmak sosyal ilişkilerde bir çok kolaylık sağlamaktadır:

• ilişkileri uyumlu hale getirmek, sağlıklı ilişkiler kurmak
• başkalarını daha iyi tanımak (ve dolayısıyla kendini daha iyi tanımak)
• kabulü teşvik etmek
• açık fikirlilik, 
• farklı olanı daha az yargılama ve başkalarını daha iyi anlama
• destek ve dayanışma
• şiddetsiz iletişim kurabilmek

Empati yeteneğini geliştirmek bugün çok önemli olabilir. Gerçekten de, insanlar her zaman kendi gruplarını kayırma eğiliminde olmuşlardır. Bu yüzden ailemize veya sevdiklerimize diğerlerinden daha doğal bir şekilde empati gösteriyoruz 🥰.

Diğerinin duyguları ile özdeşlik kurabilmek, herkese empati göstermek, savaşların kızıştığı, göç dalgalarının söz konusu olduğu bir zamanda düşünülmesi gereken değerli bir seçenek. 🕊️

Empati kurmak: nasıl ve ne kadar? 

Empati, iyilikseverliğe giden bir yoldur, ama iyilikseverlik değildir. Empati kararlaştırılamaz. Empati, ben büyüdükçe doğal olarak gelişir, ancak diğer insanların duygularını ve dolayısıyla onlardan kaynaklanan ihtiyaçları anlayabilirsem, onlara yardım da edebilirim, onları manipüle de edebilirim. Bakınız; kendini sizin yerinize koyabilmek ve sizi analiz edebilmek için eğitim gören insan kaynakları çalışanları. 😋 

Empati nasıl kurulur? 

Empatinin tam anlamıyla kusursuz olarak kurulabilmesi için 3 şey gereklidir;

• Karşısındaki insanın yerine kendimizi koymak ve olay ve eylemleri onun bakış açısıyla değerlendirip tarafsız bakabilmek
• Karşısındaki insanın tüm duygu ve düşüncelerini doğru değerlendirmek ve tam anlamıyla hissedebilmek
• Karşısındaki insanın tüm duygu ve düşüncelerinin tam anlamıyla anlayabildiğini ona ifade edebilmek.

Empati zararlı hale geldiğinde...

Ah evet unutmuşum, empati sadece yardım ve cömertlik ile sonuçlanmayabiliyor. Aramızdaki en sadistlerin gizli silahı olarak da ortaya çıkabiliyor. Duygusal şantajcılar merhaba! Ayrıca aşırı empatik biri olduğunuzda da işler çığrından çıkabilir. Örneğin diğerleri ile empati kurmakta zorlanmıyorsanız ve bunun yanı sıra başka duygusal yetenekleriniz zayıf ise, narsistlerin en sevdiği insan tipleri arasında naif insanlar kategorisinde yerinizi alabilirsiniz.  

👉Aşırı duyarlı insanlar ve günlük hayat

👉Herkesi memnun etmeye çalışanlar

Olumlu empati geliştirebilir misiniz?

Olumlu empati geliştirmenin ilk adımı, kendini soyutlamayı öğrenebilmektir. Değerlerimizi, bazı inançlarımızı, bazı önyargılarımızı esnetmeyi öğrenmeliyiz ... Öte yandan, sosyal ilişkilerimizi; işbirliği, aktif dinleme, kahkaha , nezaket, sevgi ve saygı gibi kavramlarla destekleyebiliriz.

Arzu, haset ve kıskançlık tarafında da yapılacak çok iş var. Bu kavramlar genellikle rekabete yol açar. Bilgelik, başkalarının sahip olduklarını arzulamaktansa, elimizdekileri arzulamaya devam etmemizi ve şükran duymamızı dikte eder. Birbirimize yalan söylemeyeceğiz, bilgelik hepimizin sahip olduğu bir şey değil.😜 Ancak birlikte deneyebiliriz, çünkü kıskançlık ve kin olmadan  bizi daha mutlu ve dolayısıyla daha empatik sosyal çevreler bekliyor. Daha empatik olmak bizi sevdiklerimize ve henüz tanımadıklarımıza yaklaştırır ve bu da son tahlilde önce bizi mutlu eder!