Neden yalan söyleriz? Gerçeği çarpıtma isteği neden kaynaklanır?

Yalan söylemek doğuştan gelen bir insan eylem

Yalan söylemek, rol yapmak, aldatmak vb. hepimizin birlikte yaşadığı insan davranışlarıdır, ancak bu sürekli olarak birbirimizi manipüle ettiğimiz anlamına gelmez. Aksine, toplumsal yaşam bazen katı ve acımasız gerçekleri içerir ve bu da çoğu zaman gerçeği manipüle etmemize yol açar.

Aslında yalan söylemek; oldukça doğal ve insan doğasına ait bir davranış. Doğuştan gelen bir eylem, öyle ki çocuk gelişiminin bir parçasıdır. 3 veya 4 yaşlarında bir çocuk hikayeler uydurmaya ve anlatmaya başlar. Veya daha önce kendisine soru yöneltildiğinde hep gerçekleri size söylemeyen bir çocukla eminim karşılaşmışsınızdır.

Çocuk, okul çağına gelip aileden ziyade toplum ile karşılaşmaya başladığı sıralarda, mesela 7 yaşlarında böyle yapmaması gerektiğini anlamaya başlar. Başka bir deyişle, “söylememesi gerekenleri” özümser. Örneğin okuldaki kötü notlar gibi, bazı gerçekleri gizleyebileceğini veya yetişkinlerden bazı şeyleri saklayabileceğini de anlar. İnkar mekanizmasının mucizesi ile tanışma anı gelmiş çatmıştır.

🔗İnkar: ideal bir savunma mekanizması mı?

Neden yalan söyleme ihtiyacı hissediyoruz? — Çünkü faydalı olabilir!

Özgecil yalan (Karşındaki düşünerek yalan söylemek)

Yalan söylemek çoğu zaman olumsuz bir eylem olarak görülse de toplumda her gün kullanılmaktadır. Çünkü, beyaz yalanlar veya özgecil yalanlar günlük yaşamda bize yardımcı olur.

Muhatabı olduğunuz kişiyi korumak, insanları üzüntü ve utanç gibi kötü deneyimlerden kaçındırmak isteriz. Bazen diğer insanların duygularını korumak için gerçekten ne düşündüğümüzü saklamamıza neden olan şey budur: “Evet, bu pantolon sana çok yakışmış”, “Yeni saç kesimini çok sevdim” gibi.

Aynı şekilde, bazı insanları yönlendiren de aynı mekanizmadır. Sevmediğin bir hediyenin önünde seviniyormuş gibi yapmak, çok komik olmayan bir şakaya gülmek için kendini zorlamak veya orgazm taklidi yapmak gibi.

Bu tür küçük yalanlar veya gerçeği çarpıtma eylemi çok ciddi görünmese de, aslında arkadaşlıklarınıza veya aşk ilişkilerinize zarar verebilir. Örneğin; ihanet ve sonrasında bunu karşı tarafı kaybetmemek için saklamak. Bu yüzden fazla ileri gitmemeye dikkat edin çünkü zararsız görünseler de uzun vadede iletişim uyumsuzlukları yaratacağından zararlı olabilirler.

Bencil yalan (Kendini korumak için yalan)

Özgecil yalanın aksine, bencil yalan, adından da anlaşılacağı gibi kişisel bir amaca hizmet eder. Kendini korumakla (örneğin yaptığın bir hatayı gizlemek) veya başkasından bir şey elde etmekle ilgilidir. 

Bencil yalan her zaman çok ciddi olmak zorunda değildir. Örneğin; Bir akşam yemeği davetinden kaçınmak için ani bir migren ağrısı sizi bulabilir.

Ancak, bazı bağlamlarda bencil yalanların ciddi sonuçları olabilir. Bazen bir sözleşmede, özgeçmişte vb. yalan söylemeniz cezai olarak kınanabilir. O kadar ileri gitmeden, utancınızdan veya aşağıladığınızdan gerçeği doktorunuzdan sakladığınızda sağlığınızı etkileyebilir.

Her iki durumda da, kendinizi yalan söylemekten alıkoymakta güçlük çekiyorsanız veya yalan söylemenin hayatınızda çok önemli hale geldiğini düşünüyorsanız, bunu sevdiğiniz biriyle veya bir psikologla konuşmaktan çekinmeyin. Çok ciddi bir sorun olmasına gerek yok… Çoğu zaman özgüven eksikliğinden kaynaklanıyor oluyor!

Dürüst olmamak daha derin bir gerçeği mi gösteriyor? — Mitomani ve Mitomanyak

%100 dürüst olmamak insanidir ve küçük dozlarda yalan söylemek normaldir. Bununla birlikte, bazı insanlar tekrar tekrar yalan söylerler ve bu mitomani adı verilen bir psikiyatrik bozukluğa işaret edebilir. Mitomani yani patolojik yalan, her birimizin zaman zaman sığındığı uydurulmuş gerçeklerden çok daha farklıdır. 

Mitomanyak insanlar, sürekli hikayeler uydururlar. Mitomanyaklar bilinçsizce gerçeklikten kaçmaya çalışırlar ama yapmaya çalıştıkları aslında sizi aldatmak değildir. Bir nevi kendini savunma mekanizması diyebiliriz buna. Bu nadir patoloji genellikle diğer kişilik bozuklukları (şizofren, paranoyak vb.) ile ilişkilidir.