Stres hormonu: kortizol hormonu nedir? Ne işe yarar?

tarihinde Yudum , Wengood yazarı tarafından güncellendi

Stres hormonları diyince akla ilk gelen hormonlardan biri olan "kortizol", böbrek üstü bezinizden (adrenal bez) üretilen ve vücudun strese tepki vermesine yardımcı olan bir hormondur. Fiziksel veya duygusal strese yanıt olarak salınır ve vücuda stres etkenine yanıt vermesi için ihtiyaç duyduğu enerjiyi sağlamak için kan basıncını, kalp atış hızını ve kan şekeri düzeylerini artırmaya yardımcı olur. Kortizol ayrıca metabolizmanın, bağışıklık fonksiyonunun ve iltihaplanmanın düzenlenmesinde rol oynar. Vücudun sağlıklı bir kortizol dengesine sahip olması önemlidir, ancak yüksek kortizol seviyelerine aşırı veya uzun süreli maruz kalmanın sağlık üzerinde olumsuz etkileri olabilir.

Stres hormonu: kortizol hormonu nedir? Ne işe yarar?
Özet

🧪 Kortizol hormonu nedir? 

Hormonlar, kanınız yoluyla organlarınıza, cildinize, kaslarınıza ve diğer dokularınıza mesajlar taşıyarak vücudunuzdaki farklı işlevleri koordine eden kimyasallardır. Bu sinyaller vücudunuza ne yapacağını ve ne zaman yapacağını söyler. Kortizol, adrenal bezler tarafından üretilen ve strese tepki olarak salınan bir hormondur. Vücudun metabolizmasını, kan basıncını ve bağışıklık sistemini düzenlemeye yardımcı olan bir steroid hormondur. Ayrıca vücudun stresle başa çıkmasına yardımcı olur ve bazen “savaş ya da kaç” hormonu olarak adlandırılır. Kortizol yaygın olarak ise, “stres hormonu” olarak bilinir. Bununla birlikte, vücudunuzun stres tepkisini düzenlemenin yanı sıra vücudunuzda birçok önemli etkisi ve işlevi vardır.

Kortizol, adrenal bezlerinizin ürettiği ve saldığı bir glukokortikoid hormondur. Glukokortikoidler bir tür steroid hormondur. Tüm vücut dokularınızdaki iltihaplanmayı bastırırlar ve kaslar, yağ, karaciğer ve kemiklerinizdeki metabolizmayı kontrol ederler. Glukokortikoidler ayrıca uyku-uyanıklık döngülerini de etkiler.

Dikkat: çok fazla kortizol vücut üzerinde olumsuz etkilere neden olabilir. Vücut uzun süreli kronik streste, kortizol yüksekliği, vücudun "stresli ve gergin" olmasına neden olabilir. Yüksek kortizol seviyeleri, artan kan basıncı, kilo alımı, kaygı, depresyon ve uykusuzluk gibi çok çeşitli fiziksel ve zihinsel sağlık sorunlarına yol açabilir.

⚙️ Kortizol hormonu ne işe yarar? 

Kortizol hormonunun genel sağlığınız üzerinde bir çok rolü vardır. Vücudunuzdaki hemen hemen tüm dokularda glukokortikoid reseptörleri bulunur. Bu nedenle, kortizol vücudunuzdaki hemen hemen her organ sistemini etkileyebilir:

  • Sinir sistemi
  • Bağışıklık sistemi
  • Kardiyovasküler sistem
  • Solunum sistemi
  • Üreme sistemleri (dişi ve erkek)
  • Kas-iskelet sistemi
  • Örtü sistemi (cilt, saç, tırnaklar, bezler).

kortizol hormonu kimyasal açılımı resmi

Kortizol hormonu görevleri

👉 Vücudunuzun strese karşı tepkisini düzenleme: Stres zamanlarında, vücudunuz adrenalin gibi “savaş ya da kaç” hormonlarını serbest bıraktıktan sonra kortizol salgılayabilir, böylece alarmda kalmaya devam edersiniz. Ayrıca kortizol, stres zamanlarında hızlı enerji için karaciğerinizden glikoz (şeker) salınımını tetikler.

👉 Metabolizmanın düzenlenmesi: Kortizol, vücudunuzun enerji için yağları, proteinleri ve karbonhidratları nasıl kullandığını kontrol etmeye yardımcı olur.

👉 Enflamasyonu bastırmak: Kısa hamlelerde, kortizol enflamasyonu sınırlayarak bağışıklık sistemini güçlendirebilir. Aynı zamanda, sürekli olarak kortizol seviyesindeki yükseklik sonrasında vücudunuz kanınızda kortizol yüksekliği bulunmasına alışabilir, bu da iltihaplanmaya ve bağışıklık sisteminin zayıflamasına neden olabilir.

👉 Kan basıncını düzenleme: Kortizolün insanlarda kan basıncını düzenlemesinin kesin yolu belirsizdir. Bununla birlikte, yüksek kortizol seviyeleri yüksek tansiyona neden olabilir ve normalden düşük kortizol seviyeleri düşük tansiyona neden olabilir.

👉 Kan şekerini artırma ve düzenleme: Normal koşullar altında kortizol, kan şekerinizi düzenlemek için pankreasınızın ürettiği bir hormon olan insülinin etkisini dengeler. Kortizol, depolanmış glikozu serbest bırakarak kan şekerini yükseltirken, insülin kan şekerini düşürür. Kronik olarak veya uzun süre yüksek kortizol seviyelerine sahip olmak, kalıcı yüksek kan şekerine (hiperglisemi) yol açabilir. Bu, Tip 2 diyabete neden olabilir.

👉 Uyku-uyanıklık döngünüzü kontrol etmeye yardımcı olmak: Normal koşullar altında, akşamları uykuya daldığınızda daha düşük kortizol seviyelerine ve sabah uyanmadan hemen önce en yüksek kortizol seviyelerine sahipsiniz. Bu, kortizolün uyanıklığın başlamasında önemli bir rol oynadığını ve vücudunuzun sirkadiyen ritminde rol oynadığını gösterir.

⚠️ Optimum kortizol seviyeleri, yaşam ve çeşitli vücut fonksiyonlarını sürdürmek için gereklidir. Sürekli olarak yüksek veya düşük kortizol seviyelerine sahipseniz, genel sağlığınız üzerinde olumsuz etkileri olabilir.

Normal kortizol değeri kaç olmalı? 

Kanınızdaki, idrarınızdaki ve tükürüğünüzdeki kortizol seviyesi normalde sabahın erken saatlerinde zirve yapar, gün boyunca düşer ve gece yarısı civarında en düşük seviyesine ulaşır. Gece vardiyasında çalışıyorsanız ve günün farklı saatlerinde uyuyorsanız bu model değişebilir.

Kanınızdaki kortizol düzeylerini ölçen çoğu test için normal aralıklar şunlardır:

  • 06:00 - 08:00 : Desilitre başına 10 ila 20 mikrogram (mcg/dL).
  • 16:00 civarında: 3 ila 10 mcg/dL.

Normal aralıklar laboratuvardan laboratuvara, zamandan zamana ve kişiden kişiye değişebilir. Bir kortizol seviyesi testi yaptırmanız gerekiyorsa, sağlık uzmanınız sonuçlarınızı yorumlayacak ve daha fazla test yaptırmanız gerekip gerekmediğini size bildirecektir.

⬆️ Kortizol yüksekliği

Uzun bir süre boyunca anormal derecede yüksek kortizol seviyeleri (hiperkortizolizm) yaşamak, genellikle nadir görülen bir durum olan Cushing sendromu olarak kabul edilir. Cushing sendromunun semptomları, kortizol seviyelerinizin ne kadar yüksek olduğuna bağlıdır. Normalden yüksek kortizol düzeylerinin yaygın belirti ve semptomları şunları içerir:

  • Kilo alımı, özellikle yüzünüzde ve karnınızda.
  • Omuz bıçaklarınız arasında yağ birikintileri.
  • Karnınızda (göbek) geniş, mor çatlaklar.
  • Üst kollarınızdaki ve uyluklarınızdaki kas zayıflığı.
  • Genellikle Tip 2 diyabete dönüşen yüksek kan şekeri.
  • Yüksek tansiyon (hipertansiyon).
  • Aşırı kıllanma (hirsutizm).
  • Zayıf kemikler (osteoporoz) ve kırıklar.

⬇️ Kortizol düşüklüğü 

Böbreklerin hemen üzerinde bulunan adrenal bezlerinin kortizolu yeteri kadar salgılayamamasına bağlı olarak Addison hastalığı ortaya çıkar. 

Normalden düşük kortizol seviyeleri veya adrenal yetmezlik belirtileri şunları içerir:

💁‍♀️Kortizol hormonu nasıl dengelenir? 

İyi haber şu ki, kortizol seviyelerini dengelemeye ve stresi azaltmaya yardımcı olacak yollar var. Doğal yoldan, kortizol seviyenizi kontrol altında tutmanıza yardımcı olacak bazı ipuçları:

1) Yeterince uyuyun 💤

Uyku, kortizol de dahil olmak üzere vücuttaki hormonların sağlıklı dengesini korumak için gereklidir. Her gece 7-8 saat uyumaya çalışın ve tutarlı bir uyku programına bağlı kaldığınızdan emin olun.

🔗 Gece anksiyetesi | Uyku öncesi düşünceler nasıl geçer?

2) Stresi azaltın 💆🏻‍♀️

Stres, kortizol salınımını tetikleyebilir, bu nedenle stres yönetimi tekniklerini uygulamak önemlidir. Stres seviyenizi azaltmak için meditasyon, yoga ve nefes egzersizleri gibi aktiviteleri deneyin.

🔗 Stres yönetimi | Stresle baş etme yöntemleri

3) Düzenli egzersiz yapın ⛹️‍♀️

Yoga eğitmeni Aslı Gülaydın, daha önce düzenli hareket ve ardındaki matematiği bize anlatmıştı. Egzersiz, stresi azaltmaya ve kortizol düzeylerini dengelemeye yardımcı olabilir. Günde en az 30 dakika fiziksel aktivite hedefleyin.

4) Sağlıklı beslenin 🍏

Meyveler, sebzeler ve sağlıklı yağlar açısından zengin bir diyet yemek, hormonları dengelemeye ve kortizol düzeylerini düşürmeye yardımcı olabilir. İşlenmiş gıdalardan, ilave şekerlerden ve rafine karbonhidratlardan kaçının.

🔗 Sezgisel beslenme nedir? | Diyet zihniyetinden kurtulmak

5) Kafein ve alkolü sınırlayın 🚫

Kafein ve alkol hem kortizol seviyelerini artırabilir hem de uyumayı zorlaştırabilir. Her ikisinin de alımını sınırlamaya çalışın.

6) Takviye alın 💊

Kortizol seviyelerinizin dengesiz olduğunu düşünüyorsanız, hormonlarınızı dengelemeye yardımcı olması için omega-3 yağ asitleri, probiyotikler ve B vitaminleri gibi takviyeleri almayı düşünün.

💯 İlginizi çekebilecek diğer içerikler; 

🔗 Zayıflamak için en kolay yöntemler (“kilo vermek istiyorum”)

🔗 Yemekten önce meyve yemek sağlık mı? | Meyve nasıl yenmeli?

🔗 Cilde iyi gelen besinler Top 7 | Doğru beslenme = Güzel cilt

🔗 Kabız yapan yiyecekler | Bu 15 şeyden uzak durun!

Yazar notu: Belirtileri gözlemlemek her zaman kolay değil. 

Bu ipuçlarını izleyerek ve yaşam tarzı değişiklikleri yaparak kortizol seviyenizi kontrol altında tutmanıza ve stresi azaltmanıza yardımcı olabilirsiniz. Kilo alımı, yorgunluk ve ruh hali değişiklikleri gibi yüksek kortizol seviyeleri belirtileri yaşıyorsanız, doktorunuzla konuşmanız da önemlidir.

🤗"KENDİNİ DİNLE, KABUL ET VE MUTLU OL! HEMEN ŞİMDİ, BAŞLA..."
#BornToBeMe

Kaleme alan Yudum , Wengood yazarı

🤩Hayatımı fiziksel ve zihinsel harekete adadım. 🖋️Yazmayı, 💭düşünmeyi, 📖okumayı ve 🔎araştırmayı çok seviyorum. 😺💕🧘‍♀️Kedim ve yoga matım vazgeçilmezim.

En yeni makaleler

Calimero sendromu: şikayet etmeyi huy haline getirmek

“Her zamanki gibi, ben unutuldum!”, “Zaten, ben hep saçmalıyorum.”, “Müdürle ben de o kadar samimi olsam, ben de terfi alırdım.”, “Sırtımın ağrısından ölüyorum, ömür boyu sürecek bu böyle...” Bu cümleler eminim size de bir Calimero hatırlattı. Ya da belki bitmek bilmeyen şikayetlerimizi hatırladık ve bir durup kendimizden şüphelendik. Kendine dürüst ol, zaman zaman herkes olur olmadık şikayet etmeyi sanki birşeyleri çözecekmişçesine huy haline getirir. Peki ama, neden? Şikayet etmek bir yaşam tarzına dönüşmüşse bunun altında ne gizli?

Çalışan anne olmak: 10 değerli ipucu

Bir annenin kendine olduğu kadar dış dünyaya da sorumlulukları oluyor. Çalışan annelerin, çocuk yetiştirme ve ev işleri yanı sıra, kariyerine devam edebilmesi için, iş hayatının getirdiği zorluklarla da tek başına mücadele etmesi gerekiyor. İşteyken çocuğuyla ilgilenemeyen anne, çocuğu olumsuz etkilediği düşüncesi ile, çoğu zaman suçluluk duygusuyla karşılaşıyor. Suçluluk duygusu, yerini organizasyon ve dengeye bırakmalı! Çocuklar ihmal edildiğini, anneler ise profesyonel gelişimlerinden geri kaldıklarını hissetmemeli! Çalışan anne psikolojisi ve hayat kurtaracak 10 tavsiye!

Narsistlerin zayıf yönleri | Top 10

Her birimizin zayıf yönleri vardır. Bu zaten işin doğalı. Sağlıklı birey, zayıf yönleri olmayan değil, onlar üzerinde çalışma ve onları dönüştürme isteğine sahip olan kişidir. Narsistik kişilik bozukluğu söz konusu olduğunda ise bu zayıf yönleri görmeyi bırakın, üzerinde çalışma fikri mümkün dahi değildir. Bugün, narsistleri anlamak ve zihinlerinin işleyişine dair daha fazla fikir edinmek için narsistlerin zayıf yönlerini konuşacağız.

Affetmeyi öğrenmek | Affetmek nasıl, ne zaman, neden?

Bizi küçümseyen bir yönetici, aileyi dağıtan bir akraba, bizi nereden vuracağını çok iyi biliyormuş dedirten bir arkadaş veya ihanet etmiş bir sevgili… Seni hayal kırıklığına uğratabilecek kişiler listesi uzun. Bazı durumlarda yapılan hatanın açtığı yaralar ile başa çıkmak kolay değil. Yapan kişiyi affetmek bu yüzden çok daha zor. Ancak, böyle anlarda affetmemek daha fazla zarar verir. Affetmeyi öğrenmek; kişinin kendine yapacağı bir iyilik. Olumsuz duygu ve düşüncelerini geride bırakmak, ruh sağlığına kavuşmak için sana fırsat verir. Peki onca şeyden sonra affetmeyi öğrenmek nasıl mümkün olacak?

Reddedilmek: reddedildikten sonra duygusal acıyı atlatmak

Aşkta reddedilmek, bir erkeğin sizi reddetmesi, aile içi çatışmalar, çok sevdiğiniz işin görüşme aşamasında elinizden kayıp gitmesi… Bunların hepsi reddedilme duygusuyla sonuçlanır. Reddedildikten sonra duygusal acının üstesinden gelmenin zor olduğunu kabul edelim. Hayal kırıklığına dönüşen bu duygu daha sonra reddedilme korkusu ile sonuçlanabilir. Bu korku da bizi ilerlemekten alıkoyar. Reddedilme anının üstesinden gelmek ve kendi ihtiyaçlarını karşılamayı öğrenmek için bu yazı size bir çok cevap olacak.

Çocuklarını yurtdışına göndermek: aileler nasıl davranmalı?

Ebeveynler için hangi yaşta olursa olsun çocuklarını tek başına yurtdışına göndermek endişe vericidir ve duygular karmakarışık hale gelebilir. Yurtdışından gelen bir iş teklifi, yabancı bir üniversiteden gelen kabul mektubu her ne kadar heyecanlı gelişmeler olsa da, aynı zamanda bir çok bilinmezliği, belirsizliği, seçim ve vazgeçişleri de içinde barındırır. Vedalaşma süreci nasıl yaşanmalı, sonrasında ne yapmalı? Hepsini konuşuyoruz.

Depresyon | Neden sabahları kendimizi daha kötü hissediyoruz?

Herhangi bir depresyon türünde gözlenebilen bir belirti varsa o da yorgunluk hissi ve hiçbir şey yapmama isteğidir. Uykudan uyandığınızda gelen tüm olumsuz duygu ve düşünceler ile yataktan çıkmak imkansız hale gelir ve tüm gün böyle geçer. Depresyonla yaşamak konusunda bir fikriniz varsa beni anlayacaksınız. Hareket etmeye ikna olmanız neredeyse akşamüzerini bulur. Peki depresyonu olan kişilerin kendilerini geceleri sabaha göre daha iyi hissetmelerinin nedeni nedir? Ne değişiyor? Araştırdık.

Pasif agresifleri tanıma kılavuzu

Pasif-agresif davranış, olumsuz duyguları açıkça ifade etmek yerine dolaylı olarak ifade etme modelidir. Pasif-agresif davranış sergileyen bir kişinin söyledikleri ile yaptıkları arasında bir kopukluk vardır. Sosyal ilişkilerden tutun günlük hayatın bir çok alanında zorluklara neden olabilecek bu örgü, erteleme, sürekli şikayet etme, bir türlü tatmin ve mutlu hissedememe, hayır demekte zorlanma ve çok sık çatışma yaşama ile sonuçlanır. Pasif agresiflik aslında olumsuz duygularla başa çıkma yöntemidir. Çoğu zaman öğrenilmiş davranışlardan kaynaklanır ve üzerinde çalışılırsa değişebilir. Pasif-agresif davranışlarla mücadele ediyorsanız - veya sevdiğiniz birinin öyle olduğunu düşünüyorsanız - bu içerik tam size göre!

Agorafobi̇ nedi̇r? Tanım, nedenleri̇, beli̇rti̇leri̇ ve tedavi̇si

Agorafobi; kelime anlamı olarak “alan korkusu” demek. Bu fobi, kişinin bir yerde sıkışmış hissetmesine yol açarak yaratttığı korku ve endişe gibi duygularla katlanır ve birey kendini hiç buradan kurtulamayacakmış kaygısına girer. Bu anlamda, agorafobi bir anksiyete bozukluğu olarak tanımlanır. Agorafobi nasıl geçer? Tedavisi var mı? Agorafobik olup olmadığımı nasıl anlarım?

Mevcut anı yaşamanıza engel 3 neden

"Şimdiki anda yaşamak, geçmişinizi kabul etmek ve geleceğiniz için sakince hazırlanmak demektir.” Ne güzel söyledik, insan daha az karmaşık olsaydı uygulaması daha kolay olurdu: şimdiki zamanımızı geçmişten pişmanlık duyarak ve gelecekle ilgili kafa yorarak geçiririz. Ah, aynı anda her yerde olabilseydik... Anı yakalamanızı engelleyen nedenleri daha fazla gecikmeden keşfedin, şimdiki zamanınızın tadını çıkarın!

🎧 Spotify

İşe gidip gelirken, yürüyüşe çıkarken, yemek yaparken veya uyumadan önce size eşlik etsin. Wengood Podcast serisi: RDV Coaching'i kaçırma! 

#3 | Algı yönetimi nedir? Uydumculuk psikolojisi ve soru sorma becerisi #algı #ikna #sorgulama

Ekim 2022 · RDV Coaching | Wengood

29:12

🎥 Youtube

Aslı ile Yoga seansları!

🎥 Youtube

Mentor Özlem Şen ile RDVCoaching serisi 

Kanala 💜abone ol , 🔔 bildirim zilini aç ve tabii, 👍videoları beğenmeyi ve ✍🏻 bize yorumlardan ulaşarak hangi konularda içerik istediğini söylemeyi unutma!

Ayrıca: En sevilen içerikler, günlük mutluluk, destek ve motivasyon dozları için; 

Instagram📸

📍Pinterest