5 faktör kişilik kuramı | Goldberg'e göre kişilik tipleri

5 faktör kişilik kuramı nedir?

Carl Jung, kişiliği oluşturan çok sayıda sistem bulunduğunu ve bu sistemlerin sürekli olarak birbiri ile etkileşimde olduğunu söylemiştir. Tüm bu etkileşimlerin bileşimi ise bütünleşmiş kişiliği yani "benlik" dediğimiz şeyi oluşturur.

Goldberg, 1960’lı yıllarda gerçekleştirdiği bilimsel araştırmaları sayesinde, kişilik psikolojisi alanındaki önemli çalışmaları ile bilinen Cattel’in 16 kişilik faktörü kuramındaki (16PF) faktörleri 5 tema altında toplamış ve 5 faktör kişilik kuramını öne sürmüştür. 

Goldberg'in 5 faktör kişilik tipleri testi, bu kuramdan yola çıkılarak hazırlanmış 50 soruluk bir envanter sayesinde yapılır. Veriye dayalı bu çalışma bir faktör analizine benzer. 50 sorunun her biri için 5 puanlık ölçek bulunmaktadır. Kesinlikle katılmıyorum, katılıyorum, kararsızım, katılıyorum ve tamamen katılıyorum gibi. 

Yapılan değerlendirme sonucunda ortalama bir puan oluşur ve bu puan ile kişiliğiniz ile ilgili bilgiler ortaya çıkar. Her bir ana faktör altında ne kadar yüksek puan veya düşük puan aldığınız bütünleşmiş kişilik yani benlik ile ilgili bize bilgiler verir. .

🤔 Sıradaki başlıkta 5 faktör kişilik kuramındaki her bir ana faktörü ele alıyor olacağız. 

Kişilik tiplerini belirleyen 5 büyük faktör | OCEAN

Kişilik modelleri belirlemek için kullanılan Büyük Beşli, kısaca OCEAN olarak geçer. OCEAN, her bir kişilik faktörünün İngilizce isimlerinin baş harflerinden oluşur;

Büyük Beşli | OCEAN

🧐 Benliğimizi oluşturan bu 5 kişilik özelliği temasını tek tek ele alalım. Olumlu ya da olumsuz yargıya varmadan her bir özelliğin spektrumunda kendimizi nasıl tanımladığımızı bulacağız.

👉 Deneyimlere açık olma (Openness)

Deneyimlere açık olma faktörü, sizin yeni şeyler denemeye ne kadar açık olup olmadığınıza bakar. Konfor alanının dışına çıkabilmek konusunda ne kadar rahatsınız veya değilsiniz. Aynı şekilde, yaratıcılık, çeşitli ilgi alanına sahip olma, merak gibi özelliklerle ilişkilendirilebilir.

⬆️Yüksek puan:  Bu alanda yüksek puan alan kişiler merak ve yaratıcılık ile yoğrulmuş bir kişilik ve hayal gücü ile ayırt ediliyor. Açık fikirlilik ve orijinal bir karaktere sahip olmanız da muhtemel.

⬇️Düşük puan: Bu alanda daha düşük puan elde ettiyseniz, daha geleneksel bir insansınız.  Rutin içerisinde kendinizi daha konforlu hissediyorsunuz. Alışkanlıkları değiştirmek konusunda çok istekli biri olmadığınızı da söyleyebiliriz. Pratik zekanızı yine de kimse sorgulamasın!

👉 Sorumluluk | (Conscientiousness)

Sorumluluk faktörü kısaca öz disiplin, hedef odaklılık ve yeterlilik ile ilgilidir.

⬆️Yüksek puan: Bu alanda yüksek puana sahipseniz, organize, çalışkan, disiplinli, hırslı ve mükemmelliyetçi bir yapıdasınız. Akademik kariyer veya liderlik vasıfları gerektiren işlerde başarılı olacağınıza şüphemiz yok!

⬇️Düşük puan: Bu alanda düşük puana sahipseniz, spontane, dürtüsel ve dağınık zihinli biri olmanız muhtemel. Sabırsız biri olduğunuzu da ekleyebiliriz. Erteleme hastalığına meyilli bir yapınız olduğu su götürmez bir gerçek, sık sık motivasyon eksikliği çekiyor olabilirsiniz.

👉 Dışa dönüklük (Extraversion)

İçine kapanık olmak hakkında daha önce keyifli bir manifesto kaleme almıştık. Dışa dönüklük faktörü adından anlaşılacağı üzere dış dünya ile ilişkimizi değerlendiren bir alan. 

• Enerjinizi kalabalıklardan mı alıyorsunuz, yoksa yalnız başınıza çekildiğiniz bir köşede daldığınız düşüncelerden mi?

⬆️Yüksek puan: Dışa dönüklük puanı yüksek olan kişiler kendilerini iyi hissetmek için başkalarına ihtiyaç duyarlar. Kalabalıklar sizin için mutluluk ve enerji kaynağı. Sosyal, konuşkan, girişken ve sosyal etkileşimlerle kendini geliştiren birisiniz.

⬇️Düşük puan: Dışa dönüklük ölçeğiniz düşük ise, sosyal hayata çok daha az bağımlı olursunuz. Başkalarıyla iletişim halinde olmak sosyal yorgunluğa neden olabilir. Aynı zamanda, yalnızlığın olumlu yanları sizi daha çok cezbeder çünkü siz enerjinizi iç dünyanızdan alıyorsunuz. Yalnız klıp düşünmeyi, az ve öz konuşmayı tercih ediyorsunuz.

👉 Uyumluluk (Agreeableness)

Uyumluluk ölçeği, dış dünya ile olan ilişkimizi farklı bir boyutta değerlendirir. Dışa dönüklük ölçeğinden farklı olarak, uyumluluk puanınız başkaları ile iletişim kurmak konusunda nasıl hissettiğinizi değil de, iletişim kurduğunuz dış dünya ile nasıl etkileşim halindesiniz, bunu ölçer.

⬆️Yüksek puan: Yüksek uyumluluk puanınız olduğunda, empati yeteneği yüksek, yardımsever ve hoşgörülü bir yapınız olduğunu söylemek mümkün. Özverili olmak ve başkalarıyla iyi geçinmek sizin için önemli. Uzlaşmacı ve işbirlikçi birisiniz. Nezaket ve aşırı duyarlılık karakterinizi oluşturan diğer unsurlar.

⬇️Düşük puan: Kişi ne kadar düşük düzeyde uyumluluğa sahipse, inatçı ve muhalefet olma eğilimi de o kadar artar. Genelde, hoşnutsuz, huysuz, şüpheci ve aksi biri olarak nitelendiriliyor olabilirsiniz. Şikayet etmeyi hayat tarzı haline getirebildiğinizden insanların sizi duygusal vampir olarak çağırıyor olması muhtemel. 🤭

👉 Duygusal denge (Neuroticism)

Duygusal denge ölçeği duygularınızı yönetmek konusunda ne kadar becerikli olup olmadığınıza bakar. Stabil olmayan duygulara yatkınlığınız ölçülür. İngilizceden direk çevrildiğinde nevroza yatkınlık olarak da anılabilecek bu faktörun sorduğu sorular özetlenecek olursa: 

• Duygusal iç dünyanız ne kadar stabil? 
• Dünya sizin için güvenli bir yer mi? 
• Kendinizle, bedeniniz ve ruhunuzla ne kadar uyumlusunuz?

⬆️Yüksek puan: Duygusal denge ölçeğiniz ne kadar yüksek çıkarsa, stres, anksiyete, korku, kaygı ve öfke gibi duygulara karşı o kadar savunmasız olursunuz. Depresyon ve negatif duygulara oldukça yatkın olduğunuzu söyleyebiliriz. Olumsuz duygularla baş etmek konusunda zorlanıyorsunuz ve aniden sinirlenebiliyor, çok ağlama sorunu yaşayabiliyorsunuz.

⬇️Düşük puan: Duygusal denge boyutunda ne kadar düşük puan aldıysanız bir o kadar iyimser ve sakin bir insansınız. Öz şefkat, özgüven, huzur ve denge kişilik özelliklerinizin başında geliyor. Huzurlu ve rahat bir yaşam sürmek sizin için çok kolay. Duygusal iniş-çıkış gündeminizde yok gibi bir şey.  

5 faktör kişilik testi ne işe yarar?

5 kişilik faktöründen herhangi birindeki puanımız ne olursa olsun, bunun tamamen olumlu veya olumsuz bir şey olmadığını unutmamalısınız. Hiç biri bir diğerinden daha iyi veya daha kötü değil! Bu nedenle, belirli özelliklerle ilişkili olumsuz çağrışımları göz ardı etmeliyiz.

Ancak 5 faktör kişilik testi sonuçları, güçlü ve zayıf yönlerimizi keşfetmek ve kendini tanımak için harika bir araçtır. Kendinle uyum içinde yaşadığın huzurlu ve mutlu bir hayat ancak bu şekilde mümkün. Bu testin bize verdiği bakış açışıyla kendimizi dinleyip ihtiyaçlarımızı ve hedeflerimizi daha sağlıklı şekilde ele alma şansımız olur. 

Ayrıca ruh sağlığımızı değerlendirebilmek ve daha iyi hissetmek adına ilerlemek için çözümler sunabilmesi 5 faktör kişilik kuramını bu açıdan oldukça değerli kılıyor.

Bu makaleler de ilginizi çekebilir;

🔗Bilişsel çarpıtmalar | Olumsuz otomatik düşüncelerden kurtul!

🔗Maslow Piramidi ve ihtiyaçlar hiyerarşisi

🔗Myers-Briggs Kişilik Testi | 16 farklı kişilik tipinin hangisi sizinki?

🔗Çocuklukta gerçekleşen 5 ruh yarası | İyileşmek için keşfet!