“Vejetaryen olmak istiyorum” Vejetaryen beslenmeye geçiş

Vejetaryen ne demek? Nasıl vejetaryen olunur? 

1842 yılında kullanılmaya başlanan vejetaryen sözcüğü, Latincede "sağlam, canlı, yaşam dolu" anlamına gelen vegetus sözcüğünden gelir. Vejetaryenlik dinsel, ahlaki ve beslenmeye ilişkin nedenlere dayanır.

Hayvanları yemek için beslemenin ve öldürmenin yanlış olduğunu düşünüyor olan vejetaryen kırmızı et ve kümes hayvanları içeren besinleri tüketmez ve hayvansal maddelerden yapılan ya da hayvanlarda denendiğini bildikleri temizlik ve güzellik ürünlerini de kullanmaz. 

Vejetaryenlik kendi içinde çeşitli sınıflara da ayrılabilir. Bu sınıflandırmaya bağlı olarak vejetaryen diyet kişiden kişiye değişiklik de gösterebilir.

Vejetaryen Diyet Sınıfları nelerdir?

• Lacto vejetaryenler: Her türlü et ve et ürünleri ile birlikte yumurta tüketmeyi de reddeder. Süt ve süt ürünlerini tüketiminde esnektir.
• Ovo Vejetaryenler: Her türlü et ve et ürünüyle birlikte süt ve süt ürünlerini tüketmeyi de redderler. Yumurta tüketiminde ise esnektirler.
• Ovo-lacto vejetaryenler: Her türlü et ve et ürünlerini tüketmeyi reddederler. Yumurta, süt ve süt ürünlerini tüketiminde esnektir.
• Pesketaryenler: Et ürünü olarak sadece balık tüketimini içeren diyettir.
• Veganlık: Her türlü hayvansal ürünü tüketmeyi reddedemekle kalmayan veganlar, hayvanların kullanımını imkân dâhilinde reddederler. Birçok vegan, aynı zamanda hayvanlar üzerinde test edilmiş veya hayvansal katkı maddesi içeren makyaj ürünleri ile birlikte, kürk, deri, yün ve ipek gibi giyim eşyalarını kullanmazlar.

Hayvancılık sektörü ve doğa

Bazıları da vejetaryenliği doğal çevrenin korunmasına dayandırırlar ki bu çok da yanlış bir inanış değil. Çünkü hayvancılık sektörü çevreye en büyük zararı veren sektörlerin başında geliyor.

Hayvancılık sektörünün devamlılığı için kurulan fabrikalar, işin lojistik boyutu, hayvanların beslenebilmesi için kullanılan kaynaklar ve tüm bunlar neticesinde oluşan atıklar dikkate alındığında bu sonuca şaşırmak saçma olurdu.

Bugün et ve hayvancılık sektörünün neredeyse tamamı endüstriyel olarak gerçekleştiriliyor. Bu da fabrikaların kurulmasına, ulaşım, dağıtım gibi yan kullanımların oluşmasına neden oluyor. Bu fabrikalarda ve yan kullanımlarda fosil yakıt kullanımı, üretilen hayvanların sindirimi sonucunda atmosfere yayılan metan gazı oranı, hayvan gübrelerinin ise karbondioksit yayması, hayvansal akıntıların sulara karışarak çevre kirliliğine sebep oluyor olması gibi faktörler doğaya en çok zararı veren şeylerden sadece bazıları.

Oysa çiftlik hayvanları için ayrılan alandan daha az alanda yeterli sebze yetiştirmek aslında mümkün ve insanların yiyecek gereksinimini sebze ve meyvelere dayanarak karşılamak daha kolay bir yol.

Vejetaryen olmak isteyenleri bekleyen 5 tuzak

Et tüketimini az miktarda gerçekleştirmek veya tamamen bitirmek hemen hemen herkesin aklına geliyor ama insanın alışkanlıklarından vazgeçmesi o kadar kolay olmuyor. Bunca zamandır, belki bir kaç kez bu yola girmeyi denediniz bile ama, denemeler hüsran ile sonuçlandı.

Vejetaryen beslenmeye geçiş döneminizi kolaylaştıracak veya hiç zorlanmadan et yerine beslenme alışkanlarınızı değiştirmenize yardımcı olacak bir takım ipuçlarını sizin için sıraladık.

Et yemeyi bırakmadan önce, acemi vejetaryenlerin sıklıkla karşılaştığı ve tuzak niteliğinde olan 5 durumu senin için derledik.

1. Yarın başlayacağım deme

İster uzun bir düşünme sürecinin sonucu olsun, ister anlık bir hevesin sonucu olsun, bir gecede vejeteryan olamazsınız. Hayır, hazırlanıyoruz, yoksa motivasyon geldiği kadar çabuk düşebilir ve moralimiz yerle bir olup çaresiz ve yapamayacak gibi hissedebiliriz. 

Tavsiyemiz: hedefini aklında tut, ana fikirde kal ve yavaş yavaş yol alman gerekeceğini farkında ol. Et yiyene bu durum oldukça garip gelecek. Yüzyılların öğrettiği bir beslenme alışkanlığına baş kaldırıyor ve zor bir iş yapıyorsun. Kendine yüklenme.

>>> Magnezyum eksikliği: Doğru magnezyum takviyesi seçimi

2. Bilinçlen

Vejetaryenliğe körü körüne başlamayız. Nadir de olsa hayvansal protein eksikliklerinden kaçınmak veya bunları yeterli bir şekilde telafi edebilmek için iyi bilinmesi gereken bir diyet tipi bu. İyi bir vejetaryen diyet için bakliyatları, tahılları, nişastaları, protein açısından zengin bitkisel ürünleri vb. birleştirmeyi öğrenmeli. 

• Soya ürünlerinde hakkında neler bilmelisin? 
• B12 vitamini hangi bakliyatlardan veya sebzelerden alınabilir?
• Demir ve çinko zengini yiyecekler hangileridir? 

Bu konuda güvenilir kaynaklardan bilgi alman gerek. Size ilham verebilecek ve yeni yiyecekler keşfetmenizi sağlayacak birçok yemek kitabı bulmak mümkün. Vejetaryen beslenmeyi teşvik eden Instagram hesaplarını da takipte kal! 

Göreceksin bir süre sonra gluten ağırlıklı beslenmede yaşanan karın şişkinliği, et yemeklerinin verdiği ağırlık bunların hepsi ortadan kalkacak ve sağlıklı beslenme hayatının otomatik olarak bir parçası haline gelecek. 

Bonus

Vejetaryen tarifler Instagram hesabı size birbirinden lezzetli vejetaryen ve vegan tarifler sunuyor. 

3. Gizli hayvansal gıdalara dikkat et

Belgeleme ve etiket düzeni her geçen sene daha kapsamlı hale gelse de, tükettiğiniz ürünler et bazlı olmasa da içerişinde et bazlı bileşenler içermesi muhtemel. Örneğin: Jelatin, domuz yağı, karmin, isinglass, oleik asit ve kuyruk yağı vb.

Bu yüzden en ufak şüphe uyandırabilecek ürünlerden kaçınmanı tavsiye ederiz. Bazı tatlılar, şekerlemeler, meyve suları, yoğurtlar, soslar vb. Söz konusu olduğunda gözünü açık tut.

4. Pratik çözümlere kaçarak bu düzen devam etmez

Diyetimizden bir öğeyi çıkardığımızda, genellikle başka bir şeyle telafi etmeye çalışırız. Sık sık bizi cezbeden peynir ve fast food'dan vejetaryen burger olsa dahi sakınmaya çalış. Bunu söylememizin amacı seni yeni tarifleri keşfetmeye teşvik etmek. Ancak bu şekilde yeni alternatifler keşfederek bu yolda her gün güçlenip hedefine ulaşabilirsin. Ayrıca bitkisel beslenmenin binlerce faydasından bu tür hazır yiyecekler ile mahrum kalabilirsin.

>>> Yemek ve mutluluk ilişkisi: mutluluk veren besinler

5. Söylenenleri duymamayı öğrenin

Gittikçe daha fazla takipçi kazansa bile, vejetaryen diyet veya bitkisel beslenme, hala “az çok şiddet içeren” bir alay veya yorum kaynağı. "Sadece modayı takip etmek istiyorsun", “Hiç mi et yemiyorsun?”, "Eksiklerin olacak, sağlıksız olacaksın", "Yani sadece tohum mu yiyeceksin?", “Ne yani, sadece otla mı besleneceksin?”. Tüm bunların karşısında dik durmamız, kibarca yanıt vermemiz ya da sadece gülümsememiz ve akışına bırakmamız gereken o kadar çok söz ve yorum var ki.

Ayrıca vejetaryen bir diyetin yaşam tarzında bir değişiklik içerdiğini ve dolayısıyla sosyal yaşamınızı etkilediğini de bilin. Bir sonraki kurban bayramında aile toplandığında, arkadaşının ailesine yemeğe davet edildiğinde ve etli bir tabak yemek sana ikram edildiğinde ne dediğimizi anlayacaksın. Etli bir yemekle karşı karşıya kalacağınız pek çok durum olacak. Bu yüzden başlamadan önce kendinden emin olmalı ve kararlı durmalısın!

Bizim en sevdiğimiz vejetaryen tariflerden biri: Mantar kokoreç!

Evde kokoreç yapmak mı? Hem de en alâsı👌🏻 Yalancı kokoreç deyip lezzetini aşağı çekmek bu leziz tabağa ayıp olur. Evet bu kokoreç mantar ile yapılıyor. Çok da güzel oluyor denemelisiniz kesinlikle. Sadece 20 dakikanızı alıyor. Bu lezzetten mahrum kalmayın deriz...

İşte tarifi:

Malzemeler:

📌yarım kilo istiridye mantarı

📌5 kaşık zeytin yağı

📌Mevsimiyse 2 domates

📌1 soğan

📌1 biber

📌1 diş sarımsak

📌Tuz

📌Karabiber

📌Bolca kekik

📌Bolca kimyon

Hazırlanışı:

Mantarları zeytin yağında kuşbaşı doğrayıp kavurun. Ateşin altı iyice açık olsun ki mantarlar su salmasın. Soğanları da küp küp doğrayıp soteleyin. İçerisine sarımsak ve biberlerde eklenip sotelenir. Daha sonra, küp şeklinde doğranmış domatesleri (veya mevisimi değilse salça) ekleyin. Biraz daha ateşte pişirin. En son baharatları ekleyin, bu kısımda isteğe göre elinizi bol tutabilirsiniz. En Tuz ve baharatlar eklendikten sonra 4-5 dakika daha pişirin. Çünkü lezzeti veren esas baharatlar. Pişen içi, ekmek arasına koyup servis edebilirsiniz. Bu lezzetli tarifi kesinlikle denemenizi tavsiye ediyoruz. İsteyen tarife biber de ekleyebilir. Şimdiden afiyet bal şeker olsun.

Kaynak

Doç. Dr. Efsun Karabudak

HAYTAP