Duygusal yeme | Neden olur? Nasıl başa çıkılır?

Yemek yaptığımız pek çok şeyin merkezinde yer alıyor aslında. Yemek kutlamalarımızın bir parçası olabilir. Zor bir dönemden geçen birini yemeğe davet edebiliriz. Birine onu önemsediğinizi göstermek için ona yiyecek bir şeyler hazırlayabilirsiniz. Veya yiyeceğinizi başkalarıyla paylaşmak bağlantı kurmanın bir yolu olabilir. Sonuç, yiyecekle duygusal bir bağın olması doğaldır. Ayrıca, vücudumuzun hayatta kalabilmesi için gıdaya ihtiyacı vardır. 

Yemek yemenin 🧠 beyindeki ödül sistemini harekete geçirmesi ve kendinizi daha iyi hissetmenizi sağlaması mantıklı gibi görünüyor olabilir, ancak, duygusal yeme sıklıkla yaşandığında ve duygularla başa çıkmanın başka yollarını bilmediğinizde, bu bir soruna dönüşebilir ve bir yeme bozukluğu belirtisi olarak değerlendirilmelidir.

Duygusal yeme nedir?

Duygulara tepki olarak yemek yediğinizde buna "duygusal yeme" denir. Bazı insanlar güçlü duygular karşısında "yemeden içmeden kesilir", daha az yemek yemek isteyebilir. Ancak insanların bir kısmı da eğer duygusal bir sıkıntı içindeyse dürtüsel yeme veya aşırı yemeye yönelebilir. 

Bu durumda herhangi bir şeyi keyif almadan hızla tüketebilirsiniz. Aslında duygularınız yeme alışkanlıklarınıza o kadar bağlı hale gelebilir ki, öfkelendiğinizde veya strese girdiğinizde, ne yaptığınızı düşünmeden otomatik olarak atıştırmalıklara yönelirsiniz. Yiyecek aynı zamanda dikkat dağıtma görevi de görür. Örneğin, yaklaşmakta olan bir olaydan endişeleniyorsanız, acı veren bu durumla uğraşmak yerine rahatlamak için yemeye başlarsınız ve ödül sistemini harekete geçirip dikkatinizi dağıtmaya çalışırsınız. 

Sizi aşırı yemeye iten duygular ne olursa olsun, sonuç genellikle aynıdır. Etki geçicidir, duygular geri döner ve muhtemelen kilo almanın getirdiği ek suçluluk yükünü üstlenirsiniz. Olumsuz beden algısı ile mücadele ediyorsanız, bu aynı zamanda sağlıksız bir döngüye de yol açabilir; duygularınız sizi aşırı yemeye tetikler, kilo vermek için kendinizi hırpalarsınız, kendinizi kötü hissedersiniz ve tekrar aşırı yemek yersiniz.

Yemek yemek sizi neden yatıştırır? 

Dürtüselliğe dayanan veya bağımlılığa dönüşmüş davranış ve koşulların ardındaki biyolojik süreçler araştırıldığında zevk ve acı arasındaki bağlantı ortaya çıkıyor. Ödül mekanizması burada devreye giriyor. 

Yemek yemenin bir başa çıkma mekanizmasına dönüşmesi, yemek yediğinizde dopamin salgılıyor olmanız yüzündendir. Dopamin kendimizi iyi hissetmemizi sağlayan bir beyin kimyasalı. Dolayısıyla acı verici duygularla baş etmek gerektiğinde istemsizce sizi mutlu edecek bir eyleme yönelirsiniz. Duygusal yeme söz konusu olduğunda yemekle ilgili bazı alışkanlıklar ve rutinler geliştirmişizdir. Stresli olduğunuz anlarda atıştırmalık yerseniz bir süre sonra stresin ilk belirtisinde farkında olmadan yemeğe uzanabilirsiniz.

Her ne kadar duygularla başa çıkmanın bir yolu gibi görünse de yemek yemek asıl meseleyi çözmüyor. Kendinizi stresli, endişeli, sıkılmış, yalnız, üzgün veya yorgun hissediyorsanız, yemek bu duyguları düzeltmez. Hatta kilo problemi yaşayan bazı insanlar için bu başa çıkma mekanizması olarak işleyen bu dürtüsel yeme davranışı döngüsü, suçluluk duygusu ve utanç yaratır ki, bu üstesinden gelinmesi daha zor duygularla mücadele etmek anlamına gelir. 

Çözüm, farkındalıklı beslenmeye geçiş yapmak ve ne zaman, neyi, nasıl yiyeceğiniz konusunda bilinçli bir karar vermenizi sağlamaktır.

Duygusal yemenin belirtileri nelerdir?

Peki duygusal yiyici olup olmadığınızı nasıl anlarsınız? Duygusal yeme deneyimi yaşayan kişiler genellikle şunları hissedebilir:

👉 Sadece belirli yiyecekleri özlemek: sadece bazı yiyeceklere karşı dayanılmaz bir arzu hissediyorsanız bu durum duygusal yemenin güçlü bir belirtisi olarak kabul edilir. O an bastırılması gereken şey açlık değil o yiyeceğe duyduğunuz yoğun istek.

👉 Güçlü duygular hissettiğinde yemek yeme dürtüsü: genellikle bazı duyguların yemek yeme isteğini tetiklediğini fark edebilirsiniz. Örneğin, endişeli düşünceler, stres, sinir, çaresizlik ve değersizlik hissi.

👉 Fiziksel olarak aç olmasalar bile yemek yeme isteği: Aşırı yeme, duygusal yemenin bir başka özelliğidir. Ne kadar yediğiniz farketmeksizin, mide bulantısı ya da aşırı tokluk hissi yaşasanız da kendinizi durduramazsınız. 

👉 Yiyeceklerin onları sakinleştirmesi veya ödüllendirmesi: Çoğu insanın bahsettiği ortak duygu, o yiyeceğin kendilerini daha iyi hissettirmesi veya tatmin hissetmelerini sağlaması. 

👉 Yedikten sonra utanç ya da suçluluk hissetmek: yeme alışkanlıklarınız nedeniyle duygusal sıkıntı hissetmek başka bir işarettir.

Fiziksel ve duygusal açlığı ayırt etmede zorluk yaşamak

Duygusal yemenin birçok temel nedeni vardır. Ancak fiziksel ve duygusal açlığı ayırt etmede zorluk yaşamak en belirleyici nedenlerden biri. 

İnsan yaşamak için yemek yemek zorundadır. Yiyeceğe ihtiyaç duymak ve belirli tatları veya dokuları arzulamak doğaldır. Duygusal yeme söz konusu olduğunda, genellikle fiziksel açlığı ifade eden içsel ipuçları, tokluğun veya açlığın fiziksel belirtilerini farkına varmayı bilmiyoruz. Bu durum ise duygusal açlık ve fiziksel açlık arasındaki farkı anlamakta zorluk yaşamanıza neden oluyor. Örneğin; genel olarak gün içinde yeterince yemek yemiyorsanız, ve fiziksel açlığınıza nasıl kulak vereceğinizi bilmiyorsanız duygusal yeme yaşama olasılığınız daha yüksektir.

Duygusal ve fiziksel açlık işaretleri arasındaki farkı nasıl anlayacağınızı merak ediyor olabilirsiniz. Bu kolay bir şey değil, alıştırma gerektirir çünkü bazen her ikisinin birleşimi de bizi yemek yemeye itebilir. 

İşte farkı anlamanıza yardımcı olacak bazı ipuçları.

Duygusal yeme, yeme bozukluğu mudur? 

Duygusal yeme tek başına bir yeme bozukluğu değildir. Ancak, yeme bozukluğunun gelişmesine yol açabilecek düzensiz yeme belirtisi olabilir.

Düzensiz yemekten ne anlamalıyım? Örneğin;

• yiyecek seçimlerinde çok katı olmak
• yiyecekleri “iyi” veya “kötü” olarak etiketlemek
• sık sık diyet veya yiyecek kısıtlaması uygulamak
• genellikle fiziksel açlıktan ziyade duygulara tepki olarak yemek yeme
• düzensiz yemek zamanlaması
• Yemekle ilgili hayatınızın geri kalanını etkilemeye başlayan takıntılı düşünceler
• “Sağlıksız” olarak gördüğünüz yiyecekleri yedikten sonra suçluluk veya utanç duyguları yaşamak

Beslenme ve Diyetetik Akademisi'ne göre yeme bozuklukları, kişinin yeme davranışlarının belirli kriterleri karşılaması durumunda teşhis ediliyor. 

⚠️ Birçok kişinin yeme davranışları bozuktur ancak yeme bozukluğu kriterlerini karşılamamaktadır. Yardım istemek için yeme bozukluğu tanısı almanıza gerek yok. Yemekle iyi bir ilişkiye sahip olmayı hak ediyorsunuz. Yeme davranışlarınızın bozuk olduğunu düşünüyorsanız bir ruh sağlığı uzmanıyla veya bir beslenme uzmanı ile konuşun.

🤩 Bu içeriği okuyanlar bunları da mutlaka okuyor! 🤩 

🔗 Kabız yapan yiyecekler | Bu 15 şeyden uzak durun!

🔗 Yemekten önce meyve yemek sağlık mı? | Meyve nasıl yenmeli? 

🔗 Regl ağrısına iyi gelen pozisyonlar | 5 yoga pozu

🔗 Karın şişliği: düz bir karın için 7 ipucu

Kaynak

“Yemek ya da Yememek”, Psk. Dr. Feyza Bayraktar, Doğan Kitap